Nafarroatik osasuna
Euskal Herrian gehien ekoizten den barazkia da, 70.270.000 kilo inguru; bai barazkia, ez soro erraldoietan egiten diren arto, labore eta abarretakoa. Nor den ezetz asmatu? Bai, azatarra da: brokolia (Brassica oleracea var. italica). Aza jendearen artean burutzen direnetakoa da. Mediterraneo aldetik datorkigu eta egun ezagutzen dugun barietate aukera, berrogeitik gora, gehienak italiarrek sortutakoak dira.
Brokolia eta Brasicaceae bere familiako landare asko, batik bat aza jendea, osasunerako oso ona dela dio makina bat ikerketak. Azkenaldi honetan areago doaz azterketen emaitzak eta minbiziei aurre egiten dien janari gutxietakoak izatea aitortzen zaie.
Eta zeuk zenbat jaten duzu? Urtean batez beste kilo bat baino gutxiago jaten dugu euskaldunok. Gurea bezala kultura atlantikoa duten iparraldeko herrialdeetan hemen baino sona handiagoa du; urteko ia bost kilo jaten du, adibidez, erresuma batuar bakoitzak. Ipar horretara joaten da Nafarroako ekoizpenaren puskarik handiena. Izoztutako brokoli nafarra nonahi topatuko duzu han. Lantzen den brokoli gehiena izoztuekin lan egiten duten enpresetara bideratzen da.
Iaz 70.000.000 kilo brokoli eman zuten Nafarroan bere ekoizpenera emanak ziren 5.503 hektareak. Erkatzeko, EAEn 270.000 kilo besterik ez, berari eskainitako 27 hektareatan. Nafarroan hainbesterainoko sona duten beste ekoizpenekin konparantza egiteko iaz zainzuriari (Asparagus officinalis) 1.890 ha eman zitzaizkion, brokoliarenaren herena; eta orburuari (Cynara cardunculus var. scolymus) 985 ha eta piperrari (Capsicum annuum) 930 ha besterik ez.
Etxean jartzekotan, udaberri osoan ereiten da, martxoa aldera lehenak eta ekainean azkenak. Lehenak ekainean landatuko dira eta azkenak irailean. Landatu eta 100 egun ingurura jango dira lehenak eta azkenak 200 batera, udazken negu osoetan alegia. Erraza da bere langintza: eguzki begian lur gogor, landu gabe, ongarri helduarekin ondo ongarritutako (3 kg/m2) eta karearekin edo errautsarekin gozatutakoan landatu, tarte politarekin (60-70 cm). Loratzera doan burua jaten dugu. Ez moztu landare osoa, burua bakarrik kendu, hostoak han utziz gero brokoli burutxo berrien bigarren uzta izango duzu.
Alfer kirakoa bazara edo lurrik ez baduzu, eutsi nekazari nafarrei eta jan brokolia, sasoia da, zeure onerako.
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]