Gu ere lugorri
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan dagoen leku birjin horretan ere.
Seguruago aurkituko dituzu zure herriko azken kaleak eta industria poligonoak bat egiten duten paraje abandonatu horretan. AHT egiteko desjabetutako lur abandonatu horretan edo telefoniako antena ipintzeko gorritu zuten bidearen bueltan. Edozein herritaz ari naiz, zureaz ere bai.
Aste honetan betelana egiten ari diren lugorri batean izan naiz. Eremu mortua dirudien leku bat, gizakiak abandonatuta utzi duen alferrikako lur sail bat, “belar txarrez” beteriko toki bat. Gilles Clémentek hirugarren paisaia deitzen dion leku horietako batetaz ari naiz. Pasmo-belarra (Lysimachia arvensis), berbena (Verbena officinalis), malba (Malva sylvestris), asuna (Urtica dioica), mihilua (Foeniculum vulgare), azeri buztana (Equisetum arvense), oreganoa (Origanum vulgare), Santio-belarra (Hypericum perforatum), plantainak (Plantago lanceolata eta major) eta intsusa (Sambucus nigra) zeuden bertan. Udaberri hasierako lehen bilketa eta lehen ukenduak egiteko adina lehengai. Itzultzeko moduko leku bat.
Botaniko eta paisaialari frantsesak 2024an argitaratu zuen Hirugarren Paisaiaren Manifestua. Gizakiak atenditu gabeko espazio naturalen eboluzioaz aritu zen bertan, ez erreserba edo parke naturalez, baizik gure bizitzetan periferiko diren lur eremu ikusezin eta ulertu gabeko horietaz. Oroz gain behin behineko egoera arraroan bizitzen gelditu den landare jendeaz ari da, tartean asko sendabelarrak.
Irabaziari bakarrik begiratzen dion gizarte diruzaleak sortua, higiezinen espekulazioak eta garapen basatiak eragindakoa da lugorria. Pertsonen eta haien bizi bideak suntsitzen dituen heinean, bertan landaredia anarkikoa sortzen zaigu. Existentzia laburrekoa da askotan baina ekosistema oso bat da, Carterpillar hondeamakina hori batek utzitako arrastoetan jaiotako landareak hurrengo Komatsu hondeamakina horiak eramango baititu.
Hiriko trafiko, zarata, kutsadura eta abiadura zoroaren artean hantxe daude lugorriak, udaberrian berdetu eta loratuko direnak. Lore hauetara tximeletak, erleak eta bestelako intsektu asko inguratzen dira, baita txoriak ere. Bizitzaz gainezka dago.
Ekosistema hau gizakiak sortu du baina oharkabean bezala. Inolako estimaziorik ez dio, hori argi dago. Naturgune babestuetako pagadiek ez duten basatitasuna dauka. Aukerarik ia batere gabe, lekurik esker txarrenekoenean biziak lehertzea erabaki izan balu bezala. Baldintzarik zeken eta eskasenetan loratzeko gaitasuna nork duen erakutsiz. Jakinik epe oso motzean lugorri horretan hormigoizko bloke bat egin dezaketela, fatxada aireztatua duten horietakoa, edo coworkingeko leku ezin zuriago eta argiztatuago bat edo aparkaleku bat.
Bukatzeko, gugan ere lugorri asko dago. Jar gaitezen barrura begira arren. Bizitza laburreko landaredia hori bezala indarrean jaio zena eta bere existentzia laburraren memoria barruan utzi diguna, aparkalekuaren azpian.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]