Maiatza emankorra eta oparoa: “Maiatza urteko ardatza”
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Etxeko lorategia distiratsu eta koloretsu dago. Intxaurrondoa loraldian eta hazkunde betean dago, adarrak hasi dira poliki-poliki hostoz janzten. Hostoei esker fotosintesia egiten dute, hau da, zuhaitzak bere elikagaiak ekoizteko erabiltzen duen prozesua.
Hau da nire proposamena: Lurrarekin, naturarekin bat egin, “Lur hartu”. Nire lur zaila zaindu naturaren bidez. Ondo jan eta gorputza mugitu naturan: belarretan oinutsik ibili, errekako uretan ibili, baso bainua praktikatu, naturaren soinuak entzun, itsaso bainuak hartu. Udaberria gorputza mugitzen hasteko garaia da, giharrak landu, indartu eta osatzekoa.
Maiatzean sustrai, kolore berdedun barazki, eta perretxikoen garrantzia azpimarratu nahi dut.
Errefautxoak
Errefautxoa kruziferoen familiako barazkia da. Zapore pikantea eta testura kurruskaria ditu. Hostoak eta sustraia jangarriak dira eta gorri, zuri edo beste kolore batzuetakoa izan daiteke.
Zertan laguntzen gaitu?
Hostoak C bitaminan, kaltzioan eta burdinean aberatsak dira.
Sustraiak C bitamina iturri onak dira, antioxidatzaile gisa funtzionatzen dute eta sistema immunologikoa indartzen laguntzen dute. Zuntz disolbagarri ugari dute eta kurruskariak izanik, mastekatuta asetasuna sentiarazten dute. Gorputza garbitzen, toxinak kanporatzen laguntzen dute, gibel eta giltzurrunen aktibazioaren bidez. Digestioa hobetzen dute, idorreria arintzen dute eta heste-flora osasuntsua mantentzen laguntzen dute.
Nola jan eta nola prestatu:
Hostoak entsaladan, zopan, kreman, frijituta...
Sustraiak gordinik jaten dira, entsaladan edo aperitibo gisa. Egosi edo erre ere egin daitezke.
Ozpinez ondu daitezke edo ogitartekoei gehitu. Saltsatan ere erabiltzen dira.
Perretxikoak, zizak
Ur asko dute, zuntzetan aberatsak dira eta kalitatezko proteinak dituzte. Bitamina (A,B,C) eta mineraletan (burdina, fosforoa, iodoa, magnesioa eta selenioa) aberatsak dira.
Nola jan eta nola prestatu:
Baratxuri freskoarekin eta arrautzarekin udaberriko plater berezia osatzen du. Pasta italiarrarekin jan daiteke, edo paellan edo entsaladan, baina ez dut gomendatzen perretxikoa gordinik jatea.
Baratxuri freskoa
Baratxuri freskoa funtsezko osagaia da sukaldean, eta hainbat modutan erabil daiteke, gordinik edo erreta. Zapore bizi eta pikantea izanik, indartu egin dezake plater askoren zaporea, eta osasunari ere mesede egiten dio.
Erremolatxa
Sustraia borobil eta gorria da. Lepotik hostoak ateratzen zaizkio eta jangarriak dira. Haragia, berriz, gorri kolorekoa, oso distiratsua da. Zapore gozoa dute.
Zertan laguntzen gaitu?
Barazki osasungarri, arin eta asegarria dugu. Azido foliko eta C bitamina iturri bikaina da.
Rubidioa du, eta elementu mineral horrek beste mantenugai batzuk hobeto asimilatzen lagun dezake, digestioan laguntzen baitu.
Osasun kardiobaskularrerako, potasio iturri bikaina da, eta potasioa arteria-tentsio normala mantentzen laguntzen duen minerala da.
Elikagai bikaina da kirolarientzat: aberatsa da karbohidrato geldoetan eta gatz mineraletan; elikagai ezin hobea da ariketa egin aurretik energia lortzeko.
Ez dut gomendatzen...
Erremolatxa azido oxalikoan aberatsa da. Giltzurrunean oxalatozko harriak sortzeko joera duten pertsonentzat ez da gomendagarria.
Nola jan eta nola prestatu:
Entsaladan, hummusean, gazpatxoan eta erremolatxa zukua edo irabiatuak eginda.
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]