Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail zituzten pertsonen omenez. Indarkeria matxistak, gerrak, genozidioak eta lurralde-kanporatzeen gorakadak markatutako une geopolitiko honetan, lurrerako eskubideak hil ala biziko kontua izaten jarraitzen du.
Andreontzat, gainera, lurra izateko eskubidea justizia sozialeko kontua ere bada, eta lotura estua du autonomiarako, elikadura osasuntsurako, etxebizitza duinerako eta ondasun komunetarako eskubidearekin, merkatukoak edo familia heterosexualekoak ez diren beste logika batzuen pean. Mundu osoan, emakumeok gizonezkoek baino eskuragarritasun gutxiago dugu lurrerako. Beste artikulu batean azaltzen nuen bezala, deserriratu egin gaituzte eta badakite. Hala ere, eskubide hori, bere horretan, luzaroan egon da giza eskubideei buruzko eztabaidetatik kanpo.
Gauzak horrela, funtsezko giza eskubideei buruzko nazioarteko bederatzi itunetatik, lurrerako eskubidea behin baino ez da aipatzen, eta landa-eremuetako emakumeen lurralde-eskubideen testuinguruan. Helburua da nekazaritza-erreformako politiketan, egon diren txoko bakanetan, diskriminazio sexistarik eza bermatzea. Familia barruko dinamika heteropatriarkalak saihesteko aurrerapauso handia da, zalantzarik gabe, baina ez da batere nahikoa planetako lur gehienak agronegozio transnazionalaren kontrolpean dituen errealitateari aurre egiteko.
Errealitate horren aurrean, duela 10 urte eskas, lurrerako giza eskubidea aitortzeko proposamenak indar pixka bat hartu du nazioarteko eztabaida juridikoan, jabetza-eskubide klasikora ez iristeko alternatiba bezala. Izan ere, jabetza-eskubidea jasota dago, ez bakarrik Adierazpen Unibertsalaren 17. artikuluan, baita Arraza-Bereizkeria Mota Guztiak eta Emakumearen Aurkako Bereizkeriari buruzko Nazioarteko Konbentzioetan ere.
Proposamen horrek, lurra eta lurraldea defendatzeagatik eraildako nekazari guztien memoria, egia eta justizia sakontzeaz gain, Zuzenbidearen praxis kritikoa elikatzen dugunontzat, Giza Eskubideen Nazioarteko Zuzenbidea bera zalantzan jartzea eta eboluzionatzea ere bilatzen du. Hau da, lurraren ikuspegi antropozentriko eta instrumentalista batetik –lurra beste eskubide batzuk gauzatzeko sarreratzat hartzen duena–, lurrak bizitzari eusten diola eta herrien nortasuna eta kultura ereiten dituela aitortzera igarotzea dakar, eta, beraz, bere horretan sustantziala den giza eskubidea izatea.
Zentzu horretan, beti argi izan behar dugu: Zuzenbideak ez du errealitatea aldatzen, baizik eta errealitateak Zuzenbidea aldatzen du. Eta gaur egun Euskal Herrian bizi dugun errealitateak erakusten diguna da nazio bezala behar dugun trantsizio ekofeministarekin kontsekuentea den lur lapurtua eskuratzeko politikan aurrera egin beharrean, EBren eta euskal erakunde eta enpresen apustua dela ekonomia kapitalista berreskuratzea, militarizazioaren eta gerraren industriaren bidez. Mugen (nekro)politika areagotzea eta Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioak Palestinako herriaren aurkako genozidioa eragozteko ezintasuna dira izatearen eta izateko betebehar juridikoaren arteko disoziazio arriskutsu horren ebidentzia lazgarrienetako batzuk.
Azkenean, giza eskubidea aitortzeko proposamen oro boterearen antolaketa geopolitiko bati erantzuten dion nazioarteko egitura juridiko batean txertatuta dago. Araudi horiek unibertsaltasun faltsu batean daude araututa, eta unibertsaltasun horrek ezabatu egiten ditu –diskurtsiboki– gizonen, emakumeen, herrien, nazioen, estatuen eta lurraldeen arteko desberdintasun historikoak, kulturalak eta sozialak, desberdintasunak naturalisatuta, eta, aldi berean, zapalkuntzak justifikatuta. Giza Eskubideak ere, lurra eta andreon gorputzak bezala, disputan daude.
Beraz, lurrerako giza eskubidearen aitortzak, diskurtso faltsuki ahistoriko, neutral eta denboragabea izan beharrean, errekonozitzeko eta erreparatzeko balio behar du. Batetik, errekonozitzeko jatorrizko espolio heteropatriarkala, biztanleriaren zuritzearen proiektu supremazista kolonialarekin batera, pilaketa kapitalistak gaur egun arte txertatzen eta perfekzionatzen duena. Bestetik, kapital laborariak eta bere elite maskulinoek andreei ezarritako prekarietatea, izugarrikeria eta indarkeria guztia erreparatzeko.
Azken batean, lurrerako giza eskubidea aitortzea garrantzitsua da bizitzaren zaintza antolatzeko beste modu batzuk irudikatzeko – baita juridikoki ere– , baina, betiere, erakundeen, finantza-organismoen eta barne-oligarkien erantzukizuna bere gain hartzen badu. Gaur egun existitzen diren eskubide askoren edukiak gauzatzea eragozten duen horrekiko materialtasun eraldatzaile eta jazarlerik ez badago, lurrerako giza eskubideak nekez ekarriko du andreentzako ondo bizitzea landa eremuan. Apirilaren 17etan, eraman gaituztenei egin diezaiekegun omenaldirik onena borrokan jarraitzea da.
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.