Egurra diamantea baino arraroagoa da
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Karbono hutsa da diamantea, eta nonahi sor daiteke. Egurra emango duten zuhaitzak, aldiz, oso bizi baldintza zehatzak dituzten planetetan ez beste inon haz daitezke. Zeruzale baten, Neil deGrasse Tyson astronomo, kosmologo, idazle eta zientzia jendarteratzailearen hitzak dira. Nire bihotzeko bakanetakoa, zientziaren munduan izar bat da; 2007an, munduan gehien eragiten duten 100 lagunen arteko izendatu zuen Time Magazin-ek, eta, 2008an, “Zientziako 50 Garun Hoberenak” multzoan hautatu zuen Discover Magazin-ek. Tyson jaunaren edozein burutazio irakurtzen-ikusten dudanero, ilunabarrean etxe atariko arbolaren azpira joan eta pixkanaka egun horri dagokion kosmosa nola antolatu eta bistaratzen denari begira jartzen naiz, ia beti negar-aginean.
Bart arratsean, zuhaitzena eta diamanteena irakurri ondoren, etzan eta negar batean jaiki ezinik egon nintzen, negar-antsiz, luze. Izan ere, zuhaitzei gaizki tratatzen eta erasotzen dien zenbat jende dago! Diamantearena jakin edo ez, nola osatu dugu zuhaitzen balio izugarrien jakintza oraindik ere ikastetxeetatik hain urrun duen jendartea; eta, panorama ikusita, ez du urte asko eta asko baino lehenago zuzentzeko zantzu arrastorik. Euskaldunok, ustez arbolekin izugarrizko lotura estuak izan ditugun eta ditugunok. Berriz negarrez.
Zuhaitzen egurra diamanteak baino balio handiagoa duen altxorra dugu. Unibertso zabalean, toki ugaritan sor daitezke diamanteak: planeta erraldoien bihotzean, etsai antzeko munduen atmosferan, hildako izarren hondakinetan... Lurrean hain ohikoa den egurra, ordea, infinitu azkengabe bakanagoa da.
Zuhaitza hazteko oreka miragarri bat behar da: atmosfera oxigenoduna, ur likidoa, tenperatura aproposak eta bizitzari eusten dion ekosistema. Baldintza horiek gurea bezalako planetetan bakarrik daude, non bizia milioika urtez garatu den.
Egurra-diamantea uztarri honek gogorarazten digu benetan baliotsua ez dela distira egiten duena, bizitza ematen duena baizik. Zuhaitz bat, bere adarrak zerurantz, zer da ba, Lurrean modu berezian lerrokatu ziren indar kosmikoen emaitza ez bada. Diamanteak kristal mota bat baino ez diren unibertsoan, egurra mirari bat da, bizitza bere formarik berezienean.
Beharbada, bada garaia benetan arraroa eta baliotsua dena berraztertzeko.
Hurrengoan, zuhaitz baten etorkizunaz erabakiren bat hartu behar duzunean, begira ieazaiozu den unibertsoko mirariaren pareko gisa, gu denon arnasaren iturri amaigabea.
Aizkorak zorroztu, eta motozerrak, guraizeak eta zerroteak ere bai, erabiltzez gero zorrotza hobe, baina zertarako erabili da galdera. Begi zerra-ireki batean unibertsoko gairik bakanena, gairik arraroena emango duenari lepoa moztuko diogu. Eta zauritik negarra jarioko du.
Zuhaitz horretatik eratorritako egur horrek zure bizitzarako behar duzun zerbait sortuko badu (mahaia, ohea…), gaitzerdi. Plastikoz egindakoa baino hobea izango da. Eta, zurezko mahaian ari zarenean, gogoan izan, diamante artean bizi zara.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]