Gerra Zibilean Euskadin hildakoen datu-basea aurkeztu du Eusko Jaurlaritzak
Azken bost urteotan egindako ikerketan 1936-1945 urteen artean Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban hildako 20.970 pertsona bildu dituzte datu-basean, horien artean bertakoak izan baina beste lekuren batean hildakoak ere. Horietatik 698 oraindik identifikatu gabe daude. Izaera zabalagoa duen ikerketa-lan baten lehen zatia da hau.
2016ko uztailean sinatu zuen hitzarmena Eusko Jaurlaritzak Aranzadi Zientzia elkartearekin eta EHUko Giza Eskubideen Katedrarekin, 1936 eta 1978 urteen artean gertatutako oinarrizko eskubideen urraketei buruz txostena egiteko. 1936ko uztaileko altxamendu militar faxistak eta bere ondorioek, Gerra Zibilak eta 40 urteko Diktadura Frankistak, eragindako injustiziak ikertzea da xedea.
Azken bost urteetan egindako lanaren emaitza da gaur Gogorak, Eusko Jaurlaritzaren Memoriaren, Bizikidetasunaren eta Giza Eskubideen Institutuak aurkeztu duen txostena. Bertan, 1936 eta 1945 urteen artean, Gerra Zibilean eta lehen frankismoan, Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban hildako biktimak eta baita bertakoak izanik ere beste lekuetan hildakoak jaso dituzte datu-base batean. Ikerketa orain arte kontsultatu ahal izan dituzten dokumentuetan oinarrituta egin dute, eta, beraz, ekarpen berrietara zabalik dago.
Orotara 20.970 hildako erroldatu dituzte. Horietatik 698 oraindik identifikatu gabe daude. Gainera, ez da ezagutzen 7.795 pertsona non dauden lurperatuta. Guztietatik 13.283 dira matxinatuek eraginda hildako biktimak, eta 7.687 errepublikanoek eragindakoak.
Txostenean ikuspegi historikoaz gain giza eskubideen gaineko zuzenbidearen ikuspegia ere jaso nahi izan dute. Izan ere, txostenak biktima ez-borrokalariak, hau da, bonbardaketa matxinatuetan hildakoak, gerra-kontseiluak exekutatutakoak, matxinatuek judizioz kanpo exekutatutakoak eta preso egonik hildakoak, gizateriaren aurkako krimenen biktimatzat hartzen ditu. Izan ere, zehazten dutenez, “indarkeria frankista etsaia deuseztatzeko estatu-politika gisa planifikatutako jarduna izan zen, eta hori dela eta gizateriaren aurkako krimentzat hartzen da”.
Txostenaren egileek azpimarratzen dutenez, errepublikaren aldekoek ere giza eskubideen urraketak eta krimen larriak egin zituztela jakina da, baina horien berri jaso zuten eta berrogei urtean zehar, diktadurak iraun artean, alegia, biktima horiei arreta, aitortza eta omenaldi ofiziala eman zitzaien.
Kontrara, ordea, hildako errepublikanoak erreboltari, matxino eta traidoretzat hartu zituzten, eta, ondorioz, erakundeen tratu txar sistematiko eta kolektiboa egon zen, eta horrek eragotzi egin zuen hilotzak non zeuden jakitea, nazioarteko zuzenbide humanitarioa urratuz.
Sarean dago Euskadin gerra zibilean hildako biktimak txostena, eta baita datu-basea bera ere, kontsultatzeko moduan.
Bideo honetan azaltzen da datu-basea nola erabili:
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
1937 eta 1940 artean, Eusko Jaurlaritzak bere zerbitzu sozialen bidez, Iparraldeko osasun zentro handiena izango zena zabaldu zuen Bidarten: La Roseraie ospitalea. Helburua zen Hego Euskal Herritik gerraren ondorioz uholdeka zetozen zauritu eta elbarriak artatu eta... [+]
Iruñea, 1939. Urte hasieran, hiriko zezen-plaza kontzentrazio-esparru modura erabili zuten frankistek. 3.000 gerra presorentzako edukiera izan zuen ofizialki; Nafarroan une horretan fronterik ez zegoenez, gerra presotzat baino errepresaliatu politikotzat jo behar dira han... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
"Gerraren Oroimena" izeneko ibilbidea osa dezakezue noiznahi Usurbilgo erdigunean.