Historia militarraren kontra, eta alde
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten dira eta ez historialariak; baten bat badagoen arren. Bistan denez, gatazka belikoei lotutako edukiak oso emankorrak dira. Aldizkariak, bideo-jokoak, dokumentalak eta halako mila produktu ekoizten da urtero, dirudienez publiko orokorrak interes handia du eta.
Susmoa dut, ordea, horiek denek ez ote duten gerraren inguruko miresmen epiko bat sustatzen, eta azken finean, militarismoaren aldeko diskurtsoa zabaltzen laguntzen. Halaber, gatazka belikoen inguruko eduki horiek historia nazionala egiteko baliatu izan dira, hots, estatu-nazioen arrazoia justifikatzeko eta nazionalismoa pizteko. Gogora etortzen zaizkit, esate baterako, 1813ko Gasteizko Batailaren urteurrenaren harira egin izan diren antzezpenak.
Zorionez, historia militar guzia ez da halakoa. Bada bestelako historia bat, gerraren ifrentzua erakusten diguna. Hau da, gerraren historia sozial eta kritiko bat. Izan ere, frontean gertatzen dena baino askoz ere gehiago da gerra. Epikotasunetik urrunduz, halako ikerketek azalerazten dituzte, esate baterako, hiritar eta zibilek sufritzen dituzten nahigabeak, sexu-indarkeria edo etsaia deshumanizatzeko eta brutalizatzeko baliatzen diren diskurtsoak. Gerraren historia sozialak, gainera, fronteari ez ezik atzeguardiari ere begiratzen dio; azalerazteko gerra nola eta nork finantzatzen duen, gerraren atzean dauden interesak, horniketa nola egiten den edo diziplina mantentzeko beharrezkoa den militarizazioa eta autoritarismoa nola ezartzen zaizkien hiritar arruntei.
Halakoxea da Josu Santamarinak berriki gerra zibilari buruz argitaratu duen Euzkadi en ruinas (Euzkadi brrindua) liburua. Liburu horrek azaltzen ditu, besteak beste, armak, munizioak, fronteak, lubakiak, bunkerrak, oroigarriak eta abar. Baina baita ere, hitz egiten du atzeguardiaz, bizitza publikoaren militarizazioaz, horniketaz, biktimez eta horrek guztiak utzitako aztarna materialez. Bai bai, ongi irakurri duzue: aztarna materialak. Azken finean, arkeologia liburu bat baita eta gerrak utzitako zauri materialez mintzo da.
Badirudi, Ukrainan eta Gazan tiro hotsak behin-behinean isilduko direla. Baina, munduko potentzia guziak defentsa aurrekontuak handitzen ari dira. Halaber, propaganda makina martxan jarri dute, hiritarrak gerra hurbil baten balizko mehatxuaz beldurtzeko. Inoiz baino gehiago, gerrari buruzko ikuspegi kritikoa behar dugu; gerraren kolorea ez baita armen distirarena; lohiarena, odolarena eta gonbitoarena baizik.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]