Gerraurrea zen bat, gerra garaia beste bat, gerraostea hurrena… Garaia bizi izan zuen Maria Teresak, baserrian bizi ere, eta mendiko talaiatik bere begi zoli biez ikusiak kontatu dizkigu soil bezain sotil, memoriaren zaindari argiak berezko duen lege ederrean.

Igande honetan inauguratu zuten Nafarroako Elo herrian 1936ko uztaila eta azaroa bitartean falangistek eta erreketeek fusilatu zituzten 106 pertsona oroitzen dituen parkea. Eloko Teileriako hilobi komuna dago bertan, 36ko Gerrako Nafarroako hobirik handiena.

Abenduaren 20an aurkeztuko dute Laudio Memoria elkarteak eta San Roke Kofradiak Juan Ibarrola militar laudioarrari buruzko liburua. Gerra zibila hasieratik azken unera arte bizi izan zuen lubaki errepublikarretan. 500 orrialdeko lana osatu dute. Hala ere, nabarmendu dutenez, gehiago sakondu ahalko litzateke laudioarraren bizitzan.

Duela 80 urte Winnipeg itsasontzia Valparaison lehorreratu zen gerratik ihesi zihoazen 2.100 errefuxiaturekin. Tartean zen Agnes America Winnipeg, Barakaldo eta Abanto atzean utzi eta Andeen itzalpean beste bizitza bati ekin behar izan zion senar-emazte euskaldun baten haurtxo jaio berria.

Cayuela, Bengarai, Agirre, Jaso eta Zilbeti ekarriko dituzte gogora.

Hainbeste Francoren gorpua gora eta behera, ez dezagun ahaztu hezur horien atzean dagoena: diktadura, errepresioa eta sistema totalitario oso bat faxismoaren ideietan oinarritua. Haurrak zakurretara bota eta galtzaileak esklabo bihurtzeko kapaz izan zen erregimena. Hemen dituzue hamar artikulu frankismoaren benetako aurpegia erakusten dutenak, badaezpada, inor parean bibaka hasten bazaizue…

Amorotarrak memoria historikoaren puzzlea osatzen hasi dira, herriko "amuma eta aitxitxeen" berben bidetik. Amorotoko Udalak sustatuta eta Traola Produkzioaren eskutik, dokumentala osatu dute.

Proiektuaren sustatzailea: Amorotoko Udala
Gidoia eta elkarrizketak: Maribi Ugarteburu Markuerkiaga
Errealizazio teknikoa: Xabier Villalba Badiola
Off ahotsa: Lander Arriaga Goitiandia eta Maribi Ugarteburu Markuerkiaga

Ez, ez da egunotan Katalunian bizitzen ari direnaren lehen lerroko kronika baten izenburua. Madrilen 1854an publikaturiko egunkari batena baizik: El Eco de las Barricadas. Hoja democrática. Aurreneko sozialista eta errepublikar espainiarren topaleku izan zen kazeta hura, monarkiaren eta orduko agintarien kontrako herritar matxinadatik sortua.

Bigarren Errepublikan Erriberako ezkertiarren erreferentzia nagusietakoa zen Aquiles Cuadra abokatu eta Tuterako alkatea. 1936tik aurrera faxistek hiri hartan fusilatutako dozenaka lagunen artean, epaiketa izan zuen bakarra izan zen: injustizia frankistaren erakusle da bere kontrako prozesu luzea. 80 urte geroago, Nafarroa hegoaldeko giro iraultzaile eta errepresiboa ezagutzeko aukera dugu bere espedientearen bidez.

Zornotza (Bizkaia), 1939ko abuztua. Zornotzako Emakumeen Espetxe Zentrala jarri zuten abian egun El Carmelo ikastetxea dagoen eraikinean, eta Espainiako estatu osotik errejimen frankistarentzat “oso arriskutsuak” ziren emakumeak bertara eramaten hasi ziren.