Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose sailburuak erantzun du ez dutela halakorik egingo, zerrendak "araudia betetzen" duelako.
Gogorak ez ditu kenduko bere txostenetik faxisten aldean borrokatu eta hil zirenen izenak, talde memorialistek kentzeko eskatu duten arren. Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen sailburu Maria San Josek esan du zerrendak "aplikatu beharreko araudiari erantzuten" diola eta Memoria Demokratikoaren legea betetzen duela.
EH Bilduk Eusko Legebiltzarrean egindako galdera bati erantzun dio sailburuak. Bere esanetan, Gogoraren webgunean jasotzen diren zerrendek alde bateko zein besteko hildakoak "diskriminatzeko" aukera ematen dute eta, hildako bakoitzaren fitxan "diziplina historikoaren araberako kalifikazioa" jasotzen da. Hortaz, San Josek esan du Gogorak ez duela bere datu-basean "aldaketarik aurreikusten".
Aitzitik, Intxorta 1937 elkarteak hedabide honetara bidali duen ohar batean gezurtatu egin ditu sailburuaren hitzak. Kolpistek Debagoienan hildako biktima batzuen argazkiak jarri ditu froga moduan; errepublikarrek eragindako hildako biktimekin nahasita daudela dio: "Guretzat hau frankismoaren biktimak iraintzea da". Haien senideek irudiak webgunetik kentzeko exijitu diote Gogorari.
Abiadore faxistak eta errekete "kuneteroak"
Intxorta 1937k otsailean salatu zuen Gerra Zibileko hildakoak Euskadin txostenean faxisten izenak agertzen direla. "Kontraste historiografiko" bat egin ondoren, 1936ko Gerran matxinatuen aldean hildakoen artean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" daudela ikusi zuen. Horietako asko "euskal probintzien konkistan" parte hartzeagatik goraipatu zituen frankismoak.
Hainbat adibide jarri zituen: Ekkard Hefter hegazkin-pilotu naziaren kasua, Mussolinik bidalitako dozenaka abiadore faxisten fitxak, edota Nafarroan "kunetero" edo hiltzaile bezala ezagun egin ziren erreketeenak.
Gainera, zerrenda berean, parez pare daude matxinatuen aldean borrokatzera derrigortu eta frontean hildako herritar askoren izenak: "Haietako batzuek aurre egin zioten kolpe militarrari, eta, preso hartu eta gero, behartu zituzten matxinoen bandoan borrokatzera", azaldu zuen talde memorialistak; hildako haietako batzuen senideak ere izan ziren agerraldian, euren harridura adierazteko.
Zerrenda berean, faxisten parez pare daude matxinatuen aldean borrokatzera derrigortu eta frontean hildako herritar askoren izenak: "Haietako batzuek aurre egin zioten kolpe militarrari, eta, preso hartu eta gero, behartu zituzten matxinoen bandoan borrokatzera"
Oroibidea eredu
Intxorta 1937ren ustez "akats historiko larria" da faxisten izenak zerrendan agertzea, eta, Nafarroan Oroibidearekin hartutako jarrerari erreparatzeko eskatu zuten. Memoria historikoko plataforma publiko horrek ez ditu bere webgunean frankisten izenak aintzat hartzen, Nafarroako Parlamentuak hala erabakita. Hain zuzen, lan horri aitortza egin genion 2025eko Argia Sarietan, Interneteko saria eskuratu baitzuen web orrialdeak.
EH Bilduko legebiltzarkide Eraitz Saez de Egilazek Jaurlaritzako sailburuari galdetu dio ea bat datorren Oroibidea dela-eta "Nafarroako erakundeek hartu duten jarrera eta asmoekin". Baina San Josek bere erantzunean ez du Oroibidearen inguruko aipamen zehatzik egiten, eta soilik esaten du Gogoraren txostena "ikerketa-lan sakon baten emaitza izateaz gain", Zuzendaritza Kontseiluko kideen "adostasunaren emaitza" izan dela.
Zentzu horretan, Intxorta 1937k esan du euren ustez ikerlariei ez zitzaiela behar besteko denbora eman "lan sakon" hori egiteko, eta horregatik, ez direla "gaia urteetan landu" duten talde memorialistekin "eta gutxiago biktimen senideekin" harremanetan jarri, ikerketa aurrera eramateko.
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.