Eta Olentzero emakumea balitz? Edo maritxua? Edo transgeneroa?
“Zergatik Olentzero eta Mari Domingi izaki berriok sortu, ar eta eme, betiko bitar sistemari men eginez? Bakarra ez ote genuke aski, batzuetan emakumezko, bestetzuetan gizonezko, hemen trans, han intersex?”.
“Zergatik ez irudikatu Olentzero emakumezko bat? Ez ote lituzke opariak berdin-berdin ekarriko? Eta trabestia balitz, bazterrean utziko ote lituzke bere eginbeharrak? Olentzero maritxua balitz eta Mari Domingi lesbiana, adiskide izan nahi badute eta besterik nahi ez badute, transgenero badira, zer galduko genuke?”.
STEE-EILAS sindikatuko kideen hitzak dira. Ikastetxeetan eta etxeko balkoietan Olentzero anitzak egitera eta jartzera animatu dituzte herritarrak, jendartean dagoen genero eta izaera aniztasuna hobeto islatuko litzatekeelakoan.
Tradizioa ez dadila izan aitzakia
Azken finean, sorreran urteko aro bat zen Olentzero (Onentzero, Onontzero, Orentzaro, Orantzaro… ere deitua), baita Nafarroa eta Gipuzkoako inguruetan agertu ohi zen izaki bat ere, gizonezko nahiz emakumezkoa izan zitekeena.
Leitzan, esaterako, duela 60 bat urtera arte, etxe bakoitzak bere Orantzaro propioa jartzen zuen balkoian, eta panpina hori emakume zein gizon itxurakoa izan zitekeen, “berdin txistularia, arrantzalea, artzaina, ehiztaria, jostuna, sorgina edo ezpata-dantzaria”. Baina ohitura gainbehera etorri zen, lehian hasi baitziren ea zeinek egiten zuen panpina politena, eta eredu bakarra, ikazkin zaharra, gailendu zen.
Ikazkin zahar, mozkorti eta zakarrak liftinga jasan duela gogoratu du Oier Araolazak, kultura herritar bigun, politikoki zuzen eta ekonomikoki salgarri bihurtzeraino.
Alboan Mari Domingi jarri diogu ondoren, eta “Olentzerori bikotekidea asmatu diogun unean bertan, Olentzeroren beraren genero marka finkatu dugu”, familia tradizionalaren eredua mantendu, eta Angel Errok azpimarratu moduan, emakumearen bigarrentasuna eta heterosexualitate ustekizuna indartu.
“Ez zaitez izan Olentzeroren laguna! –esaten dio Araolazak Mari Domingiri– Izan zaitez nahi duzuna, izan zaitez Olentzero, izan zaitez gure Queer-Olentzero!”.
P.D: Jakin-mina duenarentzat, Italian opariak banatzeaz arduratzen den Befana sorgin txintxoa da argazkikoa.
Maiatzaren 10ean egingo dute: Bardean hasi eta Donostiako manifestazioraino. Lurraren defentsa, migrazio politikak eta indarkeria matxista izango ditu ardatz.
Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]
Errepikatu nirekin: Sara Millerey. Ez dezagun ahaztu bere izena. Transfeminizidioaren biktima da Millerey: gorrototzaile transmisogino batek torturatu zuen, besoak moztu zizkion eta bizirik bota zuen ibaiertz batera. Bi orduko agoniaren ondoren hil zen.
Errazagoa da J.K... [+]
Ziburuko Liburu eta Disko Azokaren 6. edizioa ekainaren 7an izango da. Girotzeko eta azokaren eragina inguruko herrietara zabaltzeko, aurreko asteetan zehar sei ekintza kultural antolatu dituzte Baltsan elkarteak eta ARGIAk elkarlanean. Lehena martxoaren 30ean izango da,... [+]
Desengainu handia hartu dute euskal feminista askok jakin dutenean Chimamanda Ngozi Adichie idazleak haurdunaldia esternalizatu duela, alegia, surrogate batek ernaldu duela bere haurra, diru truke. Guztiok izan beharko genuke feminista saiakeraren egilea da Adichie, besteak... [+]
Azken bi hamarkadetan indarkeria matxistaren gaia lehen lerrora ekarri du mugimendu feministaren borrokak, besteak beste, eta bikote arteko indarkeria edo “familia arazo” gisa deskribatzen zenak, eremu publikora eta kalera egin du salto. Indarkeria matxistaren... [+]
Izenburua aski argia da: Zuzi iraxegia. Euskal emakume idazleak eta literatura klasikoa (TZ, 2025). Eta 300 orrialdeko liburu mardulean, XIV. mendeaz gero gurean izan diren emakume idazleen gainean jardun du, irakasleari dagozkion azalpenak emanez bezainbat, testu klasikorik... [+]
Ostegun gauean emakume bat bortxatzea egotzita atxilotu zuten gizon bat larunbatean. Gizona kasua argitu arte zaintzapean dago. Mobilizazioa egin du Itaiak astelehenean 18:30ean, Baionako Herriko Etxean, eta horren erantzukizuna azpimarratu du.
Laura Macayaren liburua ekarri du euskarara Katakrakek. Amaia Astobizak itzuli du, feminismoaren baitako eztabaidak ireki eta beste begirada batzuetatik ekiteko helburuarekin.
Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]
Orain arte desgaituak ez diren pertsonekin lehiatu da Uharteko Ipar Eski Taldeko Eneko Leyun eskiatzailea (Iruñea, 1998). 2024-2025 denboraldian, lehenengo aldiz parte hartu du Adimen Urritasuna duten Pertsonentzako Iraupeneko Eskiko Espainiako Txapelketan. Urrezko... [+]
Joan den urte hondarrean atera da L'affaire Ange Soleil, le dépeceur d'Aubervilliers (Ange Soleil afera, Aubervilliers-ko puskatzailea) eleberria, Christelle Lozère-k idatzia. Lozère da artearen historiako irakasle bakarra Antilletako... [+]