Kartagotarrak ez ziren feniziarrak
Kartago, K.a. 814 inguruan. Feniziarrek kolonia bat fundatu zuten, eta Mediterraneo ekialdean nagusi zen zibilizazioa mendebaldera hedatu zen. Bi mende eta erdi geroago, Tiro feniziar metropolia gainbehera etorri zenean, Kartago independizatu egin zen eta bere eragina Mediterraneo mendebaldean hedatzen jarraitu zuen hiriburu punikoak. Baina feniziar hizkuntzari, literaturari, arteari eta erlijioari eutsi zion. Gainera, feniziar eta puniko hitzak sinonimoak dira, lehenak grekera jatorri izanik eta bigarrenak, aldiz, latina. Beraz, logikoa zen pentsatzea genetika ere partekatzen zutela, feniziarrek ustez mendebalderantz egindako migrazio masiboen ondorioz.
Baina azken bost urtetan sei herrialdetako 70 ikerlari inguruk hipotesia bertan behera uztea lortu dute, Tunis, Sizilia, Eivissa, Almeria, Malaga edo Cadizeko hilerri punikoetako DNA aztertuta. Hamabi hilerritan aurkitutako 210 gorpuren arrastoak aztertu dituzte guztira, eta Nature aldizkarian argitaratu dute ondorioa garbia: kolonia horietako biztanleek ez zuten inolako ahaidetasun genetikorik Ekialde Hurbileko jatorrizko feniziarrekin.
“Kartagotarrena ezagutzen dugun lehen globalizazioa da, bi kontinente, Europa eta Afrika, hartzen dituena”, laburbildu du Carles Lalueza-Fox Bartzelonako Natur Zientzien museoko zuzendari eta ikerlanaren egile nagusietakoak
Gehienak Afrika iparraldeko, Siziliako edo Greziako biztanleekin nahastutako tokiko populazioaren oinordekoak ziren. Horrek esan nahi du feniziar kultura ez zela migrazio masiboen bidez hedatu, kultur transmisioaren eta asimilazioaren bidez baizik.
“Kartagotarrena ezagutzen dugun lehen globalizazioa da, bi kontinente, Europa eta Afrika, hartzen dituena”, laburbildu du Carles Lalueza-Fox Bartzelonako Natur Zientzien museoko zuzendari eta ikerlanaren egile nagusietakoak. Lehen kosmopolitismo saiakera horretan, kataluniar genetistak Bariako (Almeria) aztarnategiaren adibidea nabarmendu du; hainbat gorpuren DNAk adierazten du greziar jatorrikoak zirela. Beraz, “hiri puniko batean bizi zen komunitate greziarra zen”. Gainera, Bariako hilobietako batean ostruka arrautza apaindu bat aurkitu dute eta horrek esan nahi du komunitate horrek Afrika Iparraldearekin loturak zituela. Beste lotura harrigarri bat ere aurkitu dute, kartagotarren mugikortasun handiaren seinale: Kartagoko hilerrian aurkitutako indibiduo bat eta Siziliako beste bat lehengusu txikiak ziren.
Patxi Perez-Ramallo Bruselako Unibertsitate Libreko bioarkeologia taldeko ikerlariaren ustez, ikerlan zabal honek azterketa bide ugari zabaltzen dizkie arkeologo eta historialariei: “Nola funtzionatzen zuten feniziarren hasierako koloniek? Zer esan nahi du benetan feniziar edo kartagotar izatea? Eta nola definitzen zuten kultura horiek beren identitatea?”.
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Indo ibaiaren harana, duela 5.000 urte inguru. Mohenjo-Daro hiriak 35.000 biztanle inguru zituen eta, berriki PNAS aldizkarian argitaratutakoaren arabera, Giniren koefiziente oso baxua zuen, 0,22koa –koefiziente horrek gizarteen desberdintasun ekonomikoa neurtzen du,... [+]
Txinako Shanxi probintzian, Tang dinastiako hilobi batean, hildakoen eguneroko bizitzako eszenak irudikatzen dituzten pinturak topatu dituzte. Eszena horietako batean gizonezko ilehori bat agertzen da. Ilearen koloreari eta aurpegierari erreparatuta, hilobia aztertu duten... [+]
Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]
Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]