2014an Ponpeia Proiektu Handia jarri zen abian, 2.000 urtetan lurrikarak, higadura, espoliazioa –eta askotan ahazten edota propio ezkutatzen den arren, Bigarren Mundu Gerrako aliatuen bonbardaketa– jasan dituen aztarnategia berreskuratzeko.

Beste deskubrimendu bat: erromatarrak. Tira, deskubrimendu, aspalditik ezagutzen ditut erromatarrak, Kaligula, Pontzio Pilatos, Coronavirus bera, Asterix Italian komikiko auriga; baina orain berriz aurkitu ditut, izan dut irudipen, argialdi, epifania moduko bat. Sarri xamar joan bainaiz azkenaldian Irungo Oiasso erromatar museora, hitzaldi, irakurle klub, noski museoa bera bisitatzera. Odolaren deia balitz bezala. Pentsa, Ama Xantalengo nekropolian malkoa atera zitzaidan ia.

Badakit fama... [+]

Stanford unibertsitateko Walter Scheidel eta Elijah Meeks-ek Orbis jarri dute abian (orbis.stanford.edu), Erromatar Inperioko multimedia atlas bat hainbat punturen arteko distantzia eta denbora kalkulatzen duena; antzinaroko Google Maps modukoa, alegia.

Erroma, K.a. 46. Julio Zesarren aginduz, egutegi berria jarri zuten indarrean Erromatar Errepublikan. Berez, juliotar egutegia hurrengo urtean ezarriko zuten eta 46a trantsizio urtea izan zen, aurrez pilatutako desfase guztiak berdintzeko erabili zutena. Hala, urteak 445 egun izan zituen eta “juliotar urtea” edo “urte nahasia” esaten zaio.

Atenas, K.a. 448-432. Akropoliaren gailurrean Iktinos, Kalikrates eta Fidias arkitektoek diseinatutako tenplua eraiki zuten, Atena Partenos jainkosari eskainia.

Nesiamon duela 3.000 urte inguru Karnakeko Amonen tenpluan jardun zuen apaiz egiptoarra izan zen eta haren momia Leedseko (Ingalaterra) museoan egon da 1823az geroztik.

Eguberritako saskiek jatorri paganoa dute, Eguberriek beraiek bezalaxe.

Larsa (egungo Irak), 1922. Weld-Blundell ingeles espedizioko kideak antzinako Sumerko hiriaren arrastoak induskatzen ari zirela, 20 cm-ko buztinezko prisma bat aurkitu zuten, lau aldetan zeinu kuneiformez beteta. Weld-Blundell prisma esaten zaio, edo Sumerko Errege-erreginen Zerrenda, nagusiki horixe idatzita baitago bertan.

Alexandriatik 75 kilometrora dagoen Tell Abqain aztarnategian, Ramses II.aren garaian (K.a. 1279-1213) eraikitako gotorlekuaren arrastoen artean, zerealak eta beste jaki batzuk kontserbatzeko bi biltegi aurkitu dituzte.

K.o. 62. urtean, Ponpeia eta Herkulano inguruetan Ritcher eskalan 5 eta 6.1 arteko indarra zuen lurrikara gertatu zen.