Elena Cornaro Piscopia salbuespena izan zen
Padua (Italia), 1678ko ekainaren 25a. Elena Cornaro Piscopia hiri hartako unibertsitateko filosofiako doktore izendatu zuten; lehen emakumea izan zen unibertsitateko doktoretza titulua jasotzen.
Elena 32 urte lehenago jaio zen Veneziako Loredan jauregian, San Markos plazan bertan, 1646ko ekainaren 5ean. Aitak errepublikako kargu garrantzitsuak izan zituen, besteak beste, San Markoseko diruzaina izan zen. Elena alaba ez-legitimoa zenez, ez zuen noblezia titulurik jasotzeko aukerarik izango; bai, ordea, formazio akademiko aberatsa. Zazpi urte zituenerako latina eta grekoa ikasten ari zen. Hebreera, gaztelania, frantsesa eta arabea ikasiko zituen aurrerago, baita hainbat arlotan trebatu ere: matematika, teologia, filosofia… Musika ere ikasi zuen: han eta hemen kontzertuak eman zituen eta konposatzeko gai ere bazen. 19 urte zituela Italiako emakume jantziena izendatu zuten eta oso gazte zela hasi zen inguruko erudituen zirkuluetan parte hartzen. 24 urte zituela, esaterako, Veneziako Accademia dei Pacifici elkarteko presidente izendatu zuten.
Bere tutoreek gomendatuta sartu zen Paduako unibertsitatean eta, emaitza bikainak lortuta, esan bezala, 32 urterekin lortu zuen filosofian doktoretza titulua, Aristotelesen pasarte batzuk aztertu ondoren. Unibertsitateko karguez eta irakasleez gain, Veneziako senatari gehienak eta beste unibertsitate batzuetako gonbidatu ugari bildu ziren Paduan. Horregatik, ekitaldia unibertsitateko egoitzetan egin ordez, Paduako katedralean egin zuten, jende gehiago sar zedin.
Baina Elena Cornaro Piscopiak ez zuen nahi zuena lortu, ezta beste emakume batzuei bidea ireki ere. Berez, Elenaren interes nagusia teologia zen eta arlo horretan doktoretza lortzeko joan zen Paduara. Baina bere asmoen berri jakin zuenean, Paduako apezpiku Gregorio Barbarigok debekatu egin zion, emakumea zelako. Teologian doktore izateak ofizialki predikua egiteko aukera emango zion eta eliza katolikoak ez zuen onartzen –eta oraindik ere ez du onartzen– emakumeak zeregin horretan aritzerik.
Unibertsitateko doktoretza lortzen lehen emakumea izan zen, baina azkena ere bai, luzaroan. 200 urte geroago lortuko zuten Sofia Kovalevskaia matematikariak eta Stefania Wolicka historialariak beren doktoretza titulua. Eta ia beste mende bat joan zen, XX. mendearen bigarren erdialdean Paduako unibertsitateak bigarren emakume doktorea izendatu arte.
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]