Perotx oinetxea birgaitu, Nafarroako Urraul Goiti biziberritzeko
Nafarroako landa gune asko daude despopulazio arrisku larrian eta horietako bat da Urraul Goiti Pirinioaurreko bailara. Hango Adoain herrian biztanle bakarra bizi da iraunkorki eta 93 urte ditu. Han da ere Perotx oinetxe zaharra eta berau birgaitzeko herri ekimena abiarazi dute.
Urraul Goiti haranak 0,9 biztanle ditu kilometro karratuko eta Europako indize demografikoen adierazleetan zortzi biztanle kilometro karratuko muturreko despopulazio egoera da. Adoainen daude 93 urteko biztanlea, Perotx oinetxea eta, hemendik aurrera, eraikin hau bailara suspertzeko erreminta gisa erabili nahi duen talde sustatzailea.
Iñígo Martínez iruindarra taldeko kidea da, besteak beste, The Balde aldizkarian edo Esan Ozenki proiektuan aritutakoa; familia-sustraiak ditu Urraul Goitin eta orain bazter ura biziberritzeko proiektuan buru-belarri murgildu da.
Nafarroako Gobernuak lagata, 1980tik 2005era kaputxinoek kudeatu zuten Perotx: lau solairu, frontoi estali bikaina eta lorategi ederra ditu, bestek beste. Urte horietan udako kanpalekuak, kirol-jarduerak eta herri-ospakizunak hartu zituen bilgunea izan zen.
Hogei urte geroago, Perotx proiektuaren helburuetako bat eraikinari funtzio kolektibo hori itzultzea da, berriro ere elkarbizitzarako leku bihurtuz. “Demografikoki desagertzera kondenatuta dagoen lurralde bat kulturalki, sozialki eta emozionalki suspertzeko funtsezko elementu bilakatuz”, diote proiektuaren sustatzaileek.
Haien esanetan, Perotx berreskuratzea anbizio handiagoko proiektuaren lehen urratsa besterik ez da, honen bidez “lankidetzarako, ikerketarako eta sorkuntzarako espazio bat sortzeko, despopulazioaren aurkako borrokan eta hiri-eremuaren eta landa-eremuaren arteko loturak sendotzean fokua jarrita”.
2024ko udan Nafarroako eta penintsulako hainbat jendez osatutako talde batek astebete pasatu zuen Perotxen, etxea garbitzen eta berreskuratzeko lanei ekiten. Orduan sortu zen Perotx biziberritzeko proiektua eta orduan finkatu ziren ardatzetako batzuk: bailarako errealitateak ulertzeko eta memoriak berreskuratzeko gune izatea, hiri- eta landa-eremuen arteko lankidetza sustatuko duen egoitza artistikoa eta kulturala, bailaran euskara berreskuratzeko ekintzak bideratzea, edota bailarako emakumeen esperientziak ikusgarri egitea.
“Perotx etxeak –diote bultzatzaileek– birgaitze-proiektu bat behar du, erabilera segurua, irisgarria eta ingurunearekiko errespetuzkoa bermatuko duena” eta horretarako crowfunding kanpaina jarri dute martxan: "Perotx: sormen-zirrarak landagunean". Gune hauetan topa daiteke horri buruzko informazio gehiago: Goteo-n, perotx.eus webgunea edo 686 485 980 telefonoa.
Bideo honetan, halaber, Perotx eta proiektuari buruzko informazio gehiago ikus daiteke.
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Ukabilkadak, bultzadak, blokeoa, izotz jaurtiketak eta abar jasan behar izan dituzte Bajadika aldarrikatzailea egin duten pertsonek.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute.
Eskuin muturreko sekta erlijioso bateko kideek, Deierrin bizi direnek, 1986an erbesteratuen aldeko ekintza batean Hernanin hil zen Fernando Ros Abartzuzako gaztearen omenezko ekitaldiko bidea oztopatu zuten igandean.
Plantillak baiezkoa eman dio aurreakordioari, eta, printzipioz, urte hau amaitzean itxiko dute fabrika.
Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]
“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]
Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]
Bizi-biziak dira oraindik musikan dabiltzan emakume eta genero disidenteen azalean bizi izandako indarkeriaren orbainak. Ugaritu dira, halaber, orbain horiei buruzko ahotsak komunikabideetan, ikerketetan zein hainbat ekimenetan. “Asko dago egiteko oraindik”, diote... [+]
ELAk eta LABek ez dute lan batzordearen gehiengoak erdietsitako eta langileen gehiengoak onartutako aurreakordioa sinatu: "Ez da 1.000 familiarentzako irtenbiderik planteatzen. Finean, lanpostu askoren galera eta fabrikaren itxiera dakar", adierazi du LAB sindikatuko... [+]
Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da.