1962ko urriaren 14tik 28ra, mundua erabateko suntsipenaren atarian izan zen. Arerio nuklearraren mugetatik gertu suntsipen handiko baliabide militarrak kokatu izanak, sakoneko eta muturreko segurtasunik ezak, eragin zuen krisi hura.

Orduan mundu osoak ulertu zuen zein arriskutsua zen pareko superpotentzia nuklearraren mugetan misilak eta azpiegitura militarrak zabaltzea. Egun horietan Sobietar Batasuneko misil nuklearrek AEBak kolpa zitzaketen Kubatik jaurtita, Turkian jarritako misil amerikarrek gauza bera egin zezaketen bitartean. Pauso bat atzera ematea izan zen irtenbidea, eta, bide batez, Kremlinaren eta Etxe Zuriaren artean zuzeneko telefono linea bat irekitzea, “telefono gorri” famatua. Gaur egun Ukrainak jokatzen du Kubaren papera, baina mundua ilargian dago.

Egoerak ezberdinak dira, baina Mosku egiten ari den ohartarazpenen zentzua orduan Kennedyk egindakoaren bera da: “arrisku existentziala” mahai gainean jartzea. Hortik aurrera, desberdintasunak hasten dira.

Garai hartan "MAD" (“Mutually Assured Destruction”), elkar suntsitze ziurra, deitu zitzaionari buruz Putinek Mendebaldeari egindako ohartarazpenak ez dira funtzionatzen ari. Putinen xantaiaz ari dira politikariak eta komunikabideak, 1962tik aurrera kontsentsuzkoa zena aipatu besterik egiten ari ez bada ere. Hondamena begi bistakoa den arren, deseskalatzea negoziatzea, orduan egin zen bezala, baztertuta dagoela dirudi gaur egun. Bazterrekoa zen ideologo nazionalista Alexander Duginen aurkako abuztuko atentatuak bezalakoek –azkenean alaba hil zioten– think tank atlantistek ez daukan garrantzia ematen diotenak, edo irailean Baltikoko gasbideen aurka egindakoak –Alemaniaren kontrako atentatuak–, berretsi besterik ez dute egiten AEBek espirala elikatzeko darabilten abiadura.

Gaur egun guda nuklearrari buruz hitz egiten da bideojokoa balitz bezala. Diana Johnstonen azken liburuaren izenburua parafraseatuz, From MAD to Madness, arrisku komunari buruz Guda Hotzean zegoen kontsentsutik zorakeria suizida antzeko batera joaten ari gara.

Errusia NATOren erasotik defendatzeko, eskura dituen arma guztiak erabiliko dituela esanez Putinek egindako ohartarazpena egiazkoa dela onartu du Europar Batasuneko kanpo politikako arduradun Josep Borrellek, “baina horrek ez du aldatzen Ukraina sostengatzeko gure erabakia eta batasuna”. Otsailean hasitako Ukrainaren inbasio kriminalari baino ez diote erreparatzen, aipatu ere egin gabe 30 urtez berau eragin duten arrazoiak.

Gaur egungo krisiaren erdigunean AEBen ideia hau dago: "Potentzia handi bakarra neu naiz, hala izaten jarraitu nahi dut eta munduan posizioak galtzen ari naiz, baina nire nagusitasun militarra izugarria eta zanpatzailea denez, galera horiek konpentsatzeko erabiltzen dut”.

Eskema horretan, Ukrainan nagusitasuna lortzea eta Alemaniaren eta Errusiaren arteko lotura ekonomikoa haustea (teknologia/energia) funtsezkoak dira Eurasia mendean hartzeko.

Eurasia menderatzeko AEBentzat Ukrainak duen garrantzia oso ezaguna da. Washingtonek gutxienez 25 urte daramatza hori aldarrikatzen: Ukraina NATOn sartzea; bost minututan Moskun jotzeko gai izango diren misilak han jartzea, baita errusiarren misilen gaitasuna deuseztatu edo atzemateko ere; eta behinola Errusiako loria guztien hiri izandako Sebastopol bihurtzea NATOren base bat Krimean. Horixe zen 2014ko neguan Kieven erregimen aldaketarekin ireki zen perspektiba zehatza. Izan ere, Txinaren estrategia handia –Zetaren Ibilbide Berria (B&RI)– 2013an abian jarri eta Shangaitik hasi eta Hanburgoraino sare energetiko eta komertzial baten bidez Eurasia integratzeari ekin ziotenetik, partida oso garbi zegoen planteatua. Alde batean Txinako eta Europako baliabide ekonomiko-komertzialak, Errusiako potentzial energetikoa eta txinatarren inbertsio erraldoiak; beste aldean, AEBen baliabide militarrak.

Alemaniaren (Europar Batasuna) eta Errusiaren arteko lotura energetikoaren hausturari dagokionez, historia ezaguna da. Ez zen Nord Stream 2-rekin hasi, askoz lehenago baizik, gasbideak eraikitzeko eta gas errusiarra esportatzeko 1981eko Bonnen eta Moskuren arteko akordioekin. Merkataritzaren bidez alemaniarrek eginiko distentsio-politikaren mugarri handi hari gupidarik gabe aurre egin zion Washingtonek hasieratik bertatik, “defentsarako” era guztitako argudioekin eta xantaiekin. Helmut Schmidt kantzilerrak presio horiei eman zien erantzuna argia izan zen: “Esan dezatela nahi dutena, proiektua aurrera doa”. AEBen erreakzioa pistola ateratzea izan zen, Alemanian zeuzkaten tropak erretiratzearekin mehatxu egin eta beste zenbait kontu okerrekin aritu ostean.

Obraren osagaietako batzuk AEBetan ekoizten zirenez, CIAk txertatu zuen hodien presioa kontrolatzeko gai zen software bat, hodiak lehertzeko gai zena. 1982ko udan, gasbidearen obrak lehertu egin ziren sobietarren lurraldean, 2004an AEBetako Segurtasun Nazionalerako Kontseiluko kide ohi eta aireko armadako militar Thomas Reedek bere memorietan jakinarazi zuenez. Gasbideen aurka aurtengo irailean izandako atentatuak, munduan NATOk gehien kontrolatzen duen itsas eremuetako batean, ez dira beraz, AEBek egin dituen lehen ekintzak Alemaniaren eta Errusiaren arteko lotura energetikoaren aurka.

“Gure aliatu nagusiak, alemaniar gehienek eta Alemania ofizialak, politikan eta hedabideetan, lagun gisa hartzen dutenak, suntsitu ditu gure herrialdeko industria-jarduerarentzat oinarrizkoa den energia-horniduraren garraiorako kanalak, eta hemen ez da ezer gertatzen?”, galdetu du Albrecht Müllerrek, Alemaniako komunikabide independente nagusiaren editoreak (NachDenkSeiten, milioi erdi irakurle ditu, Alemaniako establishmentaren egunkari nagusi den Frankfurter Allgemeine Zeitung-en bikoitza).

Are larriagoa da antigorputzik ez dagoela nabarmentzen duelako: guda nuklearraren aukerak, 1980ko hamarkadan ehunka milaka herritar kalera atera zituenak, bereziki Alemanian, ez dirudi iritzi publikoan kezka handirik eragiten duenik. Zer ari da gertatzen? Egia da 1980ko hamarkadarekiko oso bestelakoa den “kultura giroan” bizi garela, bereziki Alemanian. Ezberdintasun horren alderdietako bat bilatu behar da Europako komunikabideen egiturazko ustelkerian, bereziki nabarmena Alemanian.

Establishment-eko komunikabideek egunero azaltzen dizkigute Errusiako armadak Ukrainan egindako krimenak, ukrainarrek egindako krimen mordoaren gainean ia txintik ere esan gabe. Mendebaldeak kontrolatzen duen Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundearen (IAEA) laguntzarekin diote Zaporizhiako zentral nuklearra bonbardatzen ari direla, nork bonbardatu duen azaldu gabe; Baltikoko atentatuei ez-ikusiarena egiten diote eta eskuetatik erraz alde egin dezakeen gatazka nuklearraren arriskua banalizatzen dute.

“Munduko egunkari garrantzitsuenak propaganda egiten ari dira hirugarren mundu gerrarako; egia, gardentasuna eta bakea sustatzen dituzten ahotsak, berriz, zokoratuak, isilaraziak, baztertuak eta espetxeratuak dira”, dio Caitlin Johnston kazetari australiarrak, lehen aipatutako liburuaren egilearekin zerikusirik ez duenak.

1962ko Kubako krisiaren urteurrenean, inoiz baino gertuago gaude egunez egun hazten ari den arriskutik; bere ekonomiaren egiturazko militarismoaren konbinazioagatik, bere lurraldean porrot militarrik eduki ez izanagatik, estatu gisa eratu zenetik indarkeriarako joera argia izateagatik eta gerrak eragiten duen giza sufrimendua azalean bizi ez izanagatik, Amerikako Estatu Batuak munduko arrisku horren epizentroan daude. "Antiamerikanismo" kalifikazioa itsu-itsuentzat utziko dut ondorengoa esateagatik: gainbehera etorritako inperio guztiak arriskutsuak dira zalditik jaitsiarazten dituztenean, baina hemen eta orain ez dago ezer arriskutsuagorik, potentzia hegemoniko gisa duten gainbeheraren aurrean, AEBek daukaten erreakzioa baino.