Udaberrian loratzen ausartzen naiz
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Gorputzak udaberrian zaintza berezia behar du: gibela, behazun-maskuria eta giharrak elikadura berezia behar dute. Nekea agertu daiteke eta emozioek sosegua behar dute.
Baratzeko eta lorategiko hazitegia prestatzen hastea da nire helburua. Gordeak ditut haziak, altxorrak dira nirean. Hazitik landarea eta landaretik fruitua lortzeko. Eta zuk zure zaintzarako zein ohitura erein nahi duzu?
Orburua
Orburuak zuntz eta konposatu mikatz ugari ditu. Zinarina azidoari esker, oso egokia da gibela garbitzeko, kolesterola jaisteko eta giltzurrunari laguntzeko. Bitamina eta mineral ugari ematen ditu, ia gantzik eman gabe. Kaltzioa, magnesioa, potasioa, zuntza eta B multzoko bitaminak ditu, besteak beste, eta ahalmen alkalinizatzailea du.
Zertan laguntzen gaitu? Gibelaren laguna da, propietate arazgarriak ditu. Kolesterol arazoak dituenarentzat gibela garbitzea gomendatzen dut. Gibela garbitzeak eragina du baita ere gure azalaren zaintzan.
Digestioari laguntzeko eta idorreriari aurre egiteko baliagarria da. Inulina zuntzetan aberatsa da, eta prebiotikoa izateaz gain, asegarria da.
Orburuak giltzurrunari ere laguntzen dio, diuretikoa da.
Diabetesarentzat lehen platerean jatea gomendatzen dut, azukre-maila hobetzen du.
Nola prestatu? Orburuaren bihotza gordinik jan dezakegu entsaladan, olioarekin. Barazki-menestran jan dezakegu; baita ere lurrunetan egosita; labean erreta; eta urdaiazpiko eta arrautzarekin plater oso bihurtuko da. Orburuak egosi diren ura berrerabili dezakegu saldak eta zopak egiteko.
Zainzuriak
Zainzuriek ura dute osagai nagusi eta aberatsak dira zuntzetan, horregatik dira asegarriak. Kaloria gutxikoak dira eta bitamina eta mineral ugari dituzte, hala nola C bitamina, K bitamina, azido folikoa, burdina eta potasioa. Asparagina ere badute, diuretiko natural gisa jokatzen duen aminoazido bat, eta gorputzari gehiegizko ura kentzen laguntzen dio.
Zertan laguntzen gaitu? Gibelaren laguna da, propietate arazgarriak ditu. Giltzurrunak lanean jartzen ditu. Zuntz ugariko barazkia denez, hesteetako trantsitua arautzen laguntzen du eta idorreria saihesten du. Ekintza diuretikoa dute: potasio ugari eta sodio gutxi dutelako gertatzen da hori. Azido urikoa altua duenak kendu edo saihestu beharreko elikagaia da.
Nola prestatu? Berdeak ez dira zuritu behar, zuzenean prestatu ditzakegu plantxan, lurrunetan, zartaginean edo barazki kreman.
Zuriak zuritu eta egosi egin ditzakegu, bai lurrunetan bai uretan (5-10 minutu). Erreta ere presta ditzakegu, edo salteatuta, edo menestran. Barazki kreman ere jar ditzakegu.
Kardua
Orburuaren ezaugarri oso antzekoak ditu. Bereziki gomendatzen da gibela zaintzeko eta diabetikoentzat. Kardua inulina zuntzean aberatsa da eta ur ugari du. Bitamina eta mineral ugari ematen ditu, ia gantzik eman gabe. Kaltzioa, iodoa, burdina, potasioa eta B multzoko bitaminak ditu, besteak beste, eta ahalmen alkalinizatzailea du.
Zertan laguntzen gaitu? Gibelaren laguna da, propietate arazgarriak ditu eta kolesterol arazoak daudenean gibela garbitzea gomendagarria da. Gibela garbitzeak eragina du gure azalaren zaintzan.
Behazun-maskuriari ere laguntzen dio.
Digestiorako eta idorreriari aurre egiteko lagungarria da, baina haizeak sortu ditzake. Inulina zuntzetan aberatsa da.
Giltzurrunari laguntzen dio, diuretikoa da. Diabetes planetan gomendagarria da.
Nola prestatu? Egosita presta ditzakegu, oliba olio eta berakatzekin. Urdaiazpiko eta arrautzarekin plater oso bihurtuko da.
Txikori belarra
Mikatza, diuretikoa eta apetituaren estimulatzailea, txikori belarra lagungarri da udaberrian. Gibela eta giltzurrunen zaintzarako botikinean dut beti.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]