Baso bat Veneziaren azpian
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin haientzat. Kokaleku paregabea zen barbaroengandik babesteko eta, gerora, itsas potentzia izateko bidea eman zien. Baina zingiran eraikitzea ez zen erraza. Eta horretarako egurrezko zutoin sistema konplexua garatu zuten.
Venezia ez da egurrezko zutoinen gainean eraikitako hiri bakarra. Europan bertan, Amsterdam da beste adibide bat. Baina Amsterdamen arroka-geruza ur azaletik askoz gertuago dago, eta Venezian ez zegoen zimenduak arroka sakonean tinkatzeko modurik. Euskarri solidorik ezean, bere buruari eusten dion sistema sortu zuten: zutoinak modu konpaktatuan jarrita, presioak berak egiten du euskarri lana. Baina, horretarako, lan eta egur asko behar zen.
Lanbide berezia sortu zen: battipali-en lana zutoinak etengabe mailuz kolpatzea zen. Batez beste, metro koadroko bederatzi zutoin erabiltzen zituzten. Horrek esan nahi du, esaterako, Rialtoko zubiaren zimenduak 14.000 zutoinez osatuta daudela eta, diotenez, 832an San Markos basilika eraikitzen hasteko, 10.000 haritz bota behar izan zituzten; haritzarena zen egurrik preziatuena eta, gerora, soilik itsasontziak eraikitzeko erabiliko zuten.
Haritzez gain, mendetan zehar Cadoreko mendietako eta Fiemme bailarako miloika alertze, haltz, pinu, izei eta zumar erabili zituzten zimendu gisa. Horregatik esaten da hiriaren azpian baso bat dagoela, Venezia baso alderantzikatua dela
Haritzez gain, mendetan zehar Cadoreko mendietako eta Fiemme bailarako miloika alertze, haltz, pinu, izei eta zumar erabili zituzten zimendu gisa. Horregatik esaten da hiriaren azpian baso bat dagoela, Venezia baso alderantzikatua dela.
Baso hila da, jakina, baina inguruko basoei bizirik eusteko ahaleginak bultzatu zituen. Fiemmeko bailarako 1111. urteko dokumentu ofizial batek basoak agortu gabe ustiatzeko arauak jasotzen ditu. Nicola Macchioni bioekonomilariaren ustez, horrek esan nahi du idatziz jaso baino askoz lehenago hasi zirela neurri horiek hartzen eta, horrenbestez, “basogintza Venezian asmatu” zela.
XIX. mendean egurrezko egiturak baztertu eta zementuzko eta altzairuzko zimenduak eraikitzen hasi arren, egurra erabiltzeko joera nagusitzen hasi da berriro. Egurrezko egitura zaharrak egoera anaerobikoan daude, eta, oxigenorik ezean, onddoek eta intsektuek ezin diete eraso. Bakterioek bai, ordea, egurra askoz mantsoago “jaten” duten arren. Gainera, bakterioek eragindako hutsuneak lohiak betetzen ditu, egituren jatorrizko formari eta presioari eutsiz.
Alezander Puzrin Zuricheko ETH unibertsitateko geomekanikariak dioenez, “gaur egun, hormigoizko edo altzairuzko paldoak berrogeita hamar urteko bermez diseinatzen dituzte; gehiago iraun dezakete, baina hori da estandarra”. Veneziako urpeko basoak, aldiz, milurte eta erdian eutsi dio.
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Indo ibaiaren harana, duela 5.000 urte inguru. Mohenjo-Daro hiriak 35.000 biztanle inguru zituen eta, berriki PNAS aldizkarian argitaratutakoaren arabera, Giniren koefiziente oso baxua zuen, 0,22koa –koefiziente horrek gizarteen desberdintasun ekonomikoa neurtzen du,... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Txinako Shanxi probintzian, Tang dinastiako hilobi batean, hildakoen eguneroko bizitzako eszenak irudikatzen dituzten pinturak topatu dituzte. Eszena horietako batean gizonezko ilehori bat agertzen da. Ilearen koloreari eta aurpegierari erreparatuta, hilobia aztertu duten... [+]
Kartago, K.a. 814 inguruan. Feniziarrek kolonia bat fundatu zuten, eta Mediterraneo ekialdean nagusi zen zibilizazioa mendebaldera hedatu zen. Bi mende eta erdi geroago, Tiro feniziar metropolia gainbehera etorri zenean, Kartago independizatu egin zen eta bere eragina... [+]
Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]
Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]
Vienako Simmering auzoan kirol-zelai bat berritzeko lanetan ari zirela, 150 gorpu dituen hobi komuna topatu zuten 2024ko urrian. Erromatar legionarioak zirela ondorioztatu dute, eta K.o. 100 urte inguruan hil zirela. Edo, hobe esanda, hil zituztela.
Gorpuak edozein... [+]
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak.
Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]