Giulino di Mezzegra (Italia) 1945eko apirilaren 28a. Benito Mussolini diktadore faxista eta Clara Petacci maitalea fusilatu zituzten, Suitzara ihesi zihoazela partisano komunista talde batek atzeman ondoren.

“Armada Gorria gatibu eta desarmatua, azken helburu militarrak lorturik, Gerra amaitu da”. Ezaguna da 1939ko apirilaren 1ean Francisco Francok zabalduriko mezua. Aitzitik, askoz ezezagunagoa zaigu gudaroste errepublikarraren galerak mugaz bestaldean ekarri zuen errealitatea. Hain justu, diktadoreak mezu zitala eman eta hiru egun geroagoi ireki zuten Gurseko kontzentrazio-esparrua, Baionatik 90 kilometrora.

Duela bizpahiru aste, Erromako Ciampino aireportua hainbat orduz itxi zuten Bigarren Mundu Gerrako lehergailuak topatu zituztelako.

Antzezpena apartekoa zen, uste dut mundu guztia egon zela ados: 2004an Der Untergang (Hondoratzea) filmean Adolf Hitlerren larruan sartu zenean, Bruno Ganzek goia jo zuen. Baita polemika eragin ere, pelikulak lider naziaren azken egunak erakusten baitzituen Berlingo bunker batetik ia atera gabe, zaharkitua, bere onetik aterea, amildua, lider sendo gisa agertu nahi eta ezin, sortu gura izan zuen inperioa pikutara joaten ari zelako bere azken maniobra militar inpotenteak gorabehera. Hitler... [+]

Abenduaren 3an 75 urte bete dira naziek Théodore Lefebvre hil zutela. Apenas daukagu bere berririk Euskal Herrian, are gutxiago Bidasoaren mendebaldean. Baina XX. mende hasieran idatzitako Euskal Herriko historia lan garrantzitsuenaren egilea da, Pirinioetako bi aldeak osotasunean ikertzen lehena. Tamalez, heriotza horren urtemuga oharkabean pasako zaie unibertsitate zein kultur erakundeetan dabiltzan gehienei.

Andoni Ortuzar EAJko presidenteak asteartean Espainiako Estatuari eskatu dio itzul dezala Cervantes Institutuak gaur egun Parisko Marceu etorbidean daukan eraikin bat, 1936an EAJk erosi zuena eta II. Mundu Gerran Gestapok –Alemania naziaren polizia sekretua– bereganatu zuena.

Mugaldeko jendea, halabeharrez, mugalari lanetan aritzen da maiz. Jendearekin batera igarotzen dira, batetik bestera, ondasunak eta kontakizunak. Bidasoaren alde bietan, oraindik ere, historia hurbilaren hainbat istorio dabiltza harat-honat: ahozkoak, idatzizkoak, ikus-entzunezkoak. Esaterako, Comète sarearena. Irailaren 14tik16ra, Bigarren Mundu Gerrako ihes-lerroan barrena ibili dira hemeretzigarrenez, eta emakume eta gizon haiek duela 75 urte inguru egindakoa oroitu dute. 

Tokio, 1945eko urria. Japonia errenditu eta Bigarren Mundu Gerra ofizialki amaitu eta hilabetera, hiriburuan merkatu beltzeko 45.000 postu inguru zeuden. Horietako askok janaria saltzen zuten, nagusiki “ramen” izeneko zopa edo eltzekoa.
 

Hiroshima, 1945eko abuztuaren 6a. AEBetako armadak bonba atomikoa jaurti zuen Japoniako hirian. Handik hiru egunera beste bonba bat bota zuten Nagasakin. Harry S. Truman AEBetako presidenteak gaitzerdia erabili zuen erasoa justifikatzeko: gerraren amaiera bizkortuko zuen erasoak eta, hala, Hiroshiman eta Nagasakin hildakoen truke, askoz bizitza gehiago salbatuko ziren. Baina aitzaki horien eta bonba atomikoen onddo erraldoien itzalean, inoizko bonbardaketarik hilgarriena lausotuta geratu zen.[+]

Uztailaren 12an Claude Lanzmann zuzendariaren Le dernier des injustes filma proiektatuko dute Donostiako Tabakaleran. Joan den astean hil zen zuzendari frantziarraren omenez antolatutako emanaldi berezia da.