Koordinakundea eratu dute, Bigarren Mundu Gerran deportatu zituzten euskal herritarrak ezagutarazteko
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek fusilatu zuten Anjel Lekuonaren iloba.
Bigarren Mundu Gerrarekin loturiko omenaldiez eta ekitaldiez beteriko urtea izango da aurtengoa: 80 urte beteko dira maiatzaren 8an naziek porrota onartu eta aliatuek kontzentrazio esparruak askatu zituztenetik. Euskal Herria ez da ekitaldi sorta horietatik at geldituko, eta horren harira, 1940tik 1945era nazioarte mailako gatazkaren ondorioz deportatu zituzten hego euskal herritarren memoria oroitarazteko koordinakundea aurkeztu dute astelehenean, Bilbon: Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundea 1940-1945.
Bost elkartek osatuko dute koordinakundea: Amical de Mauthausen-ek, Errenteriako La Ilusion elkarteak (Gipuzkoa), Hradischko 1945 Flossenburg lan taldeak, Kepa Ordoki Memoria Historikoa Bidasoan elkarteak eta Nikolas Gerendiain Irungo elkarteak (Gipuzkoa). Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria: hain zuzen, Gandariasen osaba, Anjel Lekuona, naziek fusilatu zuten 1945eko apirilaren 10ean, hainbat kontzentrazio esparrutan egon ostean.
"Europako beste zenbait lekutan ez bezala, deportazioa ez dago gure memoria kolektiboan", adierazi du Gandariasek aurkezpenean. Etxahun Galparsoro koordinakundearen idazkaria da, eta Berria egunkariari azaldu dioenez, frankismoak "mito" bat saldu nahi izan zuen: Euskal Herrian Bigarren Mundu Gerrarik ez zela egon, Espainia Europatik aparte egon zela. Kontrara, Galparsororen arabera, milaka euskal herritar Europan egon ziren, ez bakarrik deportatuak: baita borrokan hildakoak, fusilatuak, desagertuak eta abar ere.
253 deportatu eta 113 hildako
Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak emandako datuen arabera, 1940tik 1945era bitarte, Eusko Jaurlaritzaren eta Espainiako Bigarren Errepublikaren alde aritu ziren gutxienez 253 euskal herritar deportatu zituzten: horietatik 113 hil egin ziren eta 125 bizirik atera.
Euskal Herri osoan, 600 deportatu gutxienez
Euskal Herrian Bigarren Mundu Gerran nazien kontzentrazio esparruetara deportatu zituzten lagunak askoz gehiago dira ordea, Ipar Euskal Herriko herritarrak kontuan hartuz gero.
ARGIAk 2020an egindako zenbaketa baten arabera gutxienez beste 355 euskal herritar deportatu zituzten Buchenwald, Auschwitz, Dachau eta Ravensbrückera, besteak beste, 1943 eta 1945 artean. Ipar Euskal Herriko herri ugaritako herritarrak ziren, horietako asko erresistentzian parte hartzeagatik. Hortaz, denera gutxienez 600 euskal herritar izan ziren deportatuak.
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Urtero bezala, Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu ditu. Horietako asko Euzko Gudarosteko eta armada errepublikarreko kideak ziren. Francoren aurka aritutako beste hainbat, eta Hitlerren eta Mussoliniren... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena –esan zion Manuk–, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere. Lander Garroren Gerra Txikia nobelan, non gerra bateko iheslarien gorabeherak azaltzen dituen, pertsonaien artean, Anna Frank dakarte... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]