Gizonak frontera, emakumeak zubira
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall historialariak.
Lehenago, 2005ean, Karen Livesey eta Jo Wiser zinemagileak testigantzak biltzen ahalegindu ziren dokumental batean, bai baitzekiten Tamesis ibaia nabigatzen jarduten zutenek the ladies’ bridge (andereen zubia) deitzen ziotela zubiari. Baina zientzia museo batean ahaztuta zeuden argazki horiek frogatu zuten Bigarren Mundu Gerra betean Dorothy eta beste ehunka emakume aritu zirela Waterloo zubia eraikitzen.
Strand zubia (hori zuen jatorrizko izena) 1809an inauguratu zuten, baina gudu ezagunean lortutako garaipenaren omenez, Waterloo izena ipini zioten 1816an. XIX. mendean zehar, ibaiaren goraldiek egiturari kalte handiak eragin zizkioten. Behin behineko altzairuzko egitura paralelo bat jarri zuten, ondorioz. Eta 1937an, zubi zaharra bota eta Giles Gilbert Scott arkitektoak diseinatutako proiektu berria martxan jartzea erabaki zuten.
Erresistentzia keinu moduan, lanekin nola edo hala aurrera egitea erabaki zuten. Ehunka emakume kontratatu zituzten horretarako, soilik aldi baterako kontratuak eskainita eta, jakina, gizonezkoei baino askoz gutxiago ordainduta
1939an, gerra piztu zenean, zubiko 350 langile –denak gizonezkoak– frontera deitu zituzten eta eraikitze lanak nabarmen mantsotu ziren. 1940an, alemaniarrek hiria bonbardatzen zutela, lanak guztiz etetea ere pentsatu zuten. Baina erresistentzia keinu moduan, lanekin nola edo hala aurrera egitea erabaki zuten. Ehunka emakume kontratatu zituzten horretarako, soilik aldi baterako kontratuak eskainita eta, jakina, gizonezkoei baino askoz gutxiago ordainduta.
Wallen ustez, hainbat arrazoi daude hamarkadetako ahanztura bultzatu zutenak. Batetik, horrelakoetan emakumeek idatzitako egunkari pertsonalak funtsezko iturriak izan ohi dira, baina kasu honetan ez da horrelakorik aurkitu, historialariaren ustez, lanaldi luze nekagarriek ez zietelako idazteko denborarik eta gogorik uzten. Bestetik, zubia eraikitzeaz arduratu zen eraikuntza enpresa likidatu egin zuten, eta prozesuan kontratu eta txosten gehienak galdu ziren.
Baina oinarrian beste arrazoi bat ere badago: emakume haiei merezitako aitortza egiteko asmorik ez zuten sekula izan. 1945ean, zubiaren inaugurazioan, Herbert Morrison barne ministroak hauxe esan zuen. “Waterloo zubia eraiki duten gizonak zorionekoak dira. Badakite, haien izenak ahaztu arren, egindako lana Londresen erabilgarri eta harrotasun iturri izango dela datozen belaundaldietan”. Zorigaiztoko emakumeak ez zituen aipatu ere egin.
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Urtero bezala, Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu ditu. Horietako asko Euzko Gudarosteko eta armada errepublikarreko kideak ziren. Francoren aurka aritutako beste hainbat, eta Hitlerren eta Mussoliniren... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena –esan zion Manuk–, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere. Lander Garroren Gerra Txikia nobelan, non gerra bateko iheslarien gorabeherak azaltzen dituen, pertsonaien artean, Anna Frank dakarte... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]
Palestinarrek pilotu israeldar bat bahitu, epaitu eta urkatuko balute, ez litzateke gauza bera?”. Halako eta bestelako galderei erantzun nahian, Hannah Arendten Eichmann Jerusalemen liburua abiapuntu izanda, mahaiaren bueltan elkartu ditugu bi filosofo eta politologo bat,... [+]
Karl Adolf Eichmann (Solingen, Alemaniako Inperioa, 1906 - Ramleh, Israel, 1962) Alemania naziko SSetako goi-mailako ofiziala izan zen, bereziki ezaguna Azken Konponbidea edo Azken Soluzioa deitu zitzaioneko “arduradun logistiko” gisa izendatu izan delako... [+]