Muga-zergek depresioa areagotzen dute
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo zituen, estatubatuar enpresak eta nekazariak babestu asmoz.
1920ko hamarkadaren europar nekazariak Lehen Mundu Gerrak eragindako hondamendia atzean uzten hasi ziren, ekoizpena handitzen hasi zen, nazioarteko konkurrentzia areagotu zen eta elikagaien prezioek behera egin zuten. Gainera AEBetako nekazari asko zorpetuta zeuden, urte horietan ekoizpena optimizatzeko inbertsioak egin baitzituzten. Gogoan izan behar da garai hartan herrialdeko eskulanaren %20 inguru lehen sektorean aritzen zela.
Zenbaitentzat muga-zergek mundu osoan izan zuten eraginak Bigarren Mundu Gerraren piztaileetako bat izango ziren hainbat urte geroago
Horregatik, 1928an, Hervert Hoover presidente hautatu zutenean, nekazariek presioa egin zuten neurri protekzionistak har zitzan.
Smoot-Hawley Legea 1929ko maiatzean aurkeztu zuten kongresuan eta Hooverek 1930eko ekainean sinatu zuen. 1929ko kraka gertatu zen tartean, urte hartako iraila-urrian. Beraz, muga-zergak Depresio Handiaren hasierarekin batera iritsi ziren. Eta krisia arindu ordez, areagotu egin zuten.
Neurriak inportazio askori eragin zien: arropa, petrolio-upelak, azukrea, arrautzak… Besteak beste, Kanadak eta Europak antzeko neurriekin erantzun zuten eta, hurrengo bi urtetan, AEBetako inportazio nahiz esportazioek %40 inguru egin zuten behera. Legea indarrean jarri baino lehen AEBetako produktuen atzerriko salmenta 7.000 milioi dolarrekoa zen, eta 1932an ia herenera jaitsi zen, 2.500 milioitaraino. Eta ondorioak ez ziren soilik AEBetan nabaritu.
Zenbaitentzat muga-zergek mundu osoan izan zuten eraginak Bigarren Mundu Gerraren piztaileetako bat izango ziren hainbat urte geroago. Thomas Lamont presidentetzako aholkularia izan zen Hooveren agintaldian, baita J.P. Morgan inbertsio-bankuko akzioduna ere. Bere esanetan, “lege hark nazionalismoa bultzatu zuen mundu osoan”. Eta zera gaineratu zuen: “Ia belauniko jarri nintzen Herbert Hooveren aurrean, legeari betoa jarri ziezaion erregutzeko”. Ez dakigu ahalegin hura benetakoa izan zen ala ez. Dakiguna da muga-zergen ondorio negatiboak jakin ondoren erakutsi zuela kontrako jarrera irmo hura.
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Indo ibaiaren harana, duela 5.000 urte inguru. Mohenjo-Daro hiriak 35.000 biztanle inguru zituen eta, berriki PNAS aldizkarian argitaratutakoaren arabera, Giniren koefiziente oso baxua zuen, 0,22koa –koefiziente horrek gizarteen desberdintasun ekonomikoa neurtzen du,... [+]
Txinako Shanxi probintzian, Tang dinastiako hilobi batean, hildakoen eguneroko bizitzako eszenak irudikatzen dituzten pinturak topatu dituzte. Eszena horietako batean gizonezko ilehori bat agertzen da. Ilearen koloreari eta aurpegierari erreparatuta, hilobia aztertu duten... [+]
Kartago, K.a. 814 inguruan. Feniziarrek kolonia bat fundatu zuten, eta Mediterraneo ekialdean nagusi zen zibilizazioa mendebaldera hedatu zen. Bi mende eta erdi geroago, Tiro feniziar metropolia gainbehera etorri zenean, Kartago independizatu egin zen eta bere eragina... [+]
Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]
Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]
Vienako Simmering auzoan kirol-zelai bat berritzeko lanetan ari zirela, 150 gorpu dituen hobi komuna topatu zuten 2024ko urrian. Erromatar legionarioak zirela ondorioztatu dute, eta K.o. 100 urte inguruan hil zirela. Edo, hobe esanda, hil zituztela.
Gorpuak edozein... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]