Rapero ezaguna zen TíoBad gaztea Sayula de Aleman (Veracruz, Mexiko) herrian eta haren oihartzuna askoz urrunago ere heldu zen, Mexikon Barrena AEBetaraino. Bertsotan salatzen zituen narkotrafikatzaileekin elkar hartzen duten agintariak, kazetari eta ekintzaileen hiltzaileak eta lurraldea izorratzen dien frackinga. Abenduaren 27an aurkitu zuten haren gorpua, torturapean isilarazia. 24 urte baizik ez zituen.

Oaxacakoa (Mexiko) da Bettina Cruz Velázquez, giza eskubideen defendatzailea. Lurra eta Lurraldearen aldeko Tehuantepec-eko Istmoko Herri Indigenen Asanbladako kidea da. Bere bizilekuan kokaturik dauden megaproiektu eolikoen aurka borrokan, enpresa multinazionalen praktika suntsitzaileak salatu ditu, tartean Iberdrolarenak. Bere jardunagatik heriotza mehatxuak ere jasotakoa da.

Pentsatzen jarrita –hilabetea da Ameriketatik itzuli nintzenetik–, kontinente bat, edozein dela eta, handiegia, zabalegia, besarka ezina da edonorentzat, lur osoaren dimentsioa izan baitu beti. Lur horretatik harago zabaltzen dira ozeanoak eta zeruak, eta infinituaren nahiz transzendentzia ororen sinboloa den ortzi-muga.

Orain 500 bat urte Europan gertatu zena –Aro Modernoaren agerpena eta bilakaera– zenbait osagaien gurutzaketatik eta sinergiatik konpreni liteke. Ez zen orduko hemengoa lurralderik aberatsena edo jendetsuena –Txinak hirukoizten zuen orduko Europaren populazioa, eta teknikoki nahiz militarki askoz ere indartsuagoa zen–, baina elkartu ziren hainbat gertakarik ekarri zuten gerora globalizazioa hitzarekin ezagutu dugun bilakaera.

Yaku Perez Guartambel abokatua, irakaslea eta idazlea (Cuenca, 1969) Ekuadorreko Azuay departamenduko prefeta hautatu berria da. Lehen aldia indigena bat kargu honetarako hautatua dela eta, are gehiago, haren programaren puntu nagusia “Uraren defentsa” izan denean. 1972an sorturiko ECUARUNARIko (Ekuadorreko Kitxua Herrien Konfederazioa) buruzagia izan da 2013tik hona, prefekturarako hautagaia bilakatu zen arte. Erakunde hori CONAIEko parte da, Ekuadorren joan den urrian gertaturiko... [+]

Joan den urrian Ekuadorren gertatutako herri-altxamendua ulertzeko hainbat zantzu bildu ditu Juan Gorostidik azaroko Larrun aldizkarian; horien artean jatorrizko herrien urteetako borroka. Eta horren erakusgarri Alberto Muenalak eginiko dokumentalaren zati bat euskaratu dugu, 1992ko protesta ibilaldi bat laburbiltzen duena.

Kanadarrak ‘Native Land’ mapa interaktiboan etxeko helbidea sartu du eta tresnak esan dio Musqueam, Squamish eta Tsleil-Waututh komunitateak bizi zirela han. Victor Temprano programatzaileak ez du bitxikeria moduan abiatu halako mapa bat, munduko edozein biztanlek bere buruari galdera hau egitea nahiko luke: norena zen lur hau?

Kaleetan borroka eginez 883. dekretua indargabetzea lortu zutenei eskerrak eman nahi die Konfederazioak. Ekuadorreko Gobernua, bestalde, "benetako elkarrizketa bat" izatera gonbidatu du.

Neurri neoliberalak inposatu nahi izan ditu Nazioarteko Diru Funtsak Ekuadorren. Lenin Moreno agintari txotxongiloak azkar bete zuen agindutakoa. Oraingoan, baina, alfonbra gorriaren partez, jatorrizko herrien bultzadaz, mugimendu sozialen, laborarien eta langileen arteko batasunarekin topo egin dute neurriek eta atzera egitera behartu dituzte.