Israel Gazan egiten ari den genozidioak mundu mailan denon inplikazio politiko eta etiko ikaragarria izateaz gain, enpresa eta sektore askorentzat etekin ekonomiko itzelak ezkutatzen ditu. Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEn errelatore bereziak uztailaren 3an aurkeztu zuen erakunde bereko Giza Eskubideen Kontseiluaren aurrean Okupazioaren ekonomiatik, genozidioaren ekonomiara izeneko txostena, eta bertan hainbat sektoretako multinazionalak eta bankuak seinalatu ditu genozidio horren kolaboratzaile eta konplize gisa. 

Albanesek ez du inor epel utzi, eta espero zen bezala, oso gogor agertu da Gazan gertatzen ari denarekiko Mendebaldeko gobernuek eta enpresek duten jarrerarekin. Berehala etorri zaizkio kritikak errelatoreari, berehala zentsura eskariak, eta berehala mehatxuak eta erasoak eskuindarren eta negazionisten partetik. Izan ere, 48 urteko Italiako Campaniako jurista honek lehendik ere hainbat ikerketa argitaratu ditu Palestinako giza eskubideen urraketen inguruan  –2024an idatzitako Genozidioaren anatomia, besteak beste– eta bera da NBE bezalako nazioarteko erakunde batetik gauzak argi eta garbi esaten ari den ordezkari bakarretakoa. Oraingoan ere ahobizarrik gabe hitz egin du: "Genozidioa ez bada orain arte gelditu, hori izan da jarduera oso lukratiboa delako askorentzat", esan du. 

Sistema honetan preso gaudela ziurtatu du errelatoreak, "araurik gabeko kapitalismoaren" preso, eta Israel praktikatzen ari dena interes komertzialek sarritan egin dutena dela: indigenei lurrak kentzea. "Dominazio mota horri 'kapitalismo arraziala eta koloniala' deitzen zaio", irakur daiteke Albanesek NBEn aurkezturiko idatzian. 

Zein ari da aberasten genozidioarekin?

Txostenak 60 multinazional, banku eta erakunde inguru aipatzen ditu, baina Albaneseren esanetan, horien konplizitatea “icebergaren punta” baino ez da, eta ohartarazi du Israelek Palestinan ezarri duen apartheid sistemak eta egiten ari den sarraskiak parte-hartze korporatibo askoz sakonagoa duela: “Dauden guztiak dira [genozidioaren konplizeak], baina ez daude diren guztiak”, esan du. Goazen korporazio horien izenak aletzera.

BlackRock, Vanguard eta Allianz inbertsio funtsak dira Israelen finantza sostengu nagusia Gazako eta Zisjordaniako bere kanpaina militarrentzako. Israelek 8.000 milioi dolarretako balioa zuten “gerra bonoak” kaleratu zituen 2024an Defentsarako aurrekontua bikoizteko, eta 36 herrialdetako 400 erakundek hartu zuten parte salmenta makabro horretan, tartean, aipatu funts horiek, baina baita BNP Paribas, Barclays, Crédit Agricole eta beste finantza entitate batzuk ere. "Honek guztiak ahalbidetu du Tel Aviveko burtsan kotizatzen duten enpresen akzioak %179 igotzea Gazako asaltoa hasi zenetik", ondorioztatu du txostenean.

Gainera, enpresa teknologikoetan IBM, Microsoft, Amazon eta Google nabarmendu daitezke, beste batzuen artean. Txostenak dio enpresa horiek eskainitako zerbitzuen bidez palestinarren datu biometrikoak, populazioaren gaineko kontrola eta adimen artifiziala erabili dituela Israelek helburu militar eta diskriminatzaileak aurrera eramateko.

CAF, “funtsezko”

Eraikuntzaren sektorean, hondeamakinak ekoizten dituzten enpresa ugarik Gazako azpiegiturak eta labore lurrak deuseztatzen lagundu dute, hala nola, Caterpillarrek, Hyundaik eta Volvok. Bestalde, “hainbat enpresak errepideak eta garraio publikoa garatzen lagundu dute, funtsezkoa kolonien ezarpenerako eta hedapenerako”, dio txostenak, eta horien artean dago CAF –zehazki, "Spanish/Basque" deitzen dio Beasaingo konpainiari–, Jerusalemdik Zisjordaniara egiten ari den trena dela-eta.

Ez dira gutxi Euskal Herrian CAF kritikatu dutenak proiektu horrengatik, pasa den ekainean Donostian manifestazioa egin zen, esaterako –Argia.eus-en eskueran duzue horren inguruan Maria Ortegak idatzitako Apartheid isilaren geltokiak erreportajea–. Bada, NBEko txostena publiko egin den egunotan, CAFeko hainbat enpresa batzordek Israelekin harreman komertzialak amaitzeko eskatu diote zuzendaritzari, eta Amnistia Internazionalak ere Jerusalemgo trenbidea bertan behera uzteko eskatu dio. 

Apartheidaren kate ekonomiko luzea

Txostenak beste arlo batzuetan ere jarri du azpimarra. Adibidez, energiaren eta elikaduraren arloan Gazako sarraskian interes handiak dituzten enpresak atzeman ditu Albanesek: Israel ikatzez hornitzen duten Suitzako Glencore eta AEBetako Drummond multinazionalak, BP, Petrobras eta Chevron petrolio konpainiak, eta Tnuva, Netafim edo Mekorot israeldar elikadura eta ur kontsortzioak, batzuk aipatzearren.

Ez da hor amaitzen zerrenda. Booking eta Airbnb alokairuentzako aplikazioek badute euren partea “okupazioaren turismoa” sustatzeko garaian. Carrefour bezalako supermerkatu kateek edo Maersk ontzi-enpresak, bestalde, “zuzenean jarduten dute kolonietan, eta hango ekonomia sostengatzen dute, diskriminazio-zerbitzuen bidez kolonia horien hedapena erraztu eta apartheidean parte hartzen baitute”, dio txostenak.

Massachusetts Institute of Technology AEBetako zientzia erakunde prestigiotsua eta Europar Batzordearen Horizon Europe programa ere jo-puntuan jarri ditu Albanesek, ikerkuntzaren bidez eta Israelgo unibertsitateekin egindako akordioen bidez lagundu baitute genozidioarekin zerikusia duten hainbat proiektutan, tartean, Gazan Israelgo armadak hainbeste erabili dituen droneak hobeto kontrolatzeko.

NBEen errelatorea oso zorrotz agertu da bere txostenean multinazional, enpresa eta banku horiekin guztiekin, eta haien arduradunak eta goi karguak ikertu eta kartzela zigorrarekin pertsegitu beharko liratekeela uste du, zuzenean ari direlako kolaboratzen Israel Gazan egiten ari den genozidioarekin eta “nazioarteko zuzenbidearen urraketekin”.

Albanesek ondorioztatu du genozidioak “irabazi handiak” utzi dituela askorentzat, eta estatuei eskatu die hautsi ditzatela Israelekin dituzten inbertsio harremanak. Enpresei, bere aldetik, palestinarrak indemnizatzeko eskatu die: "Palestina, mundu honen porrot politiko eta moralak islatzen dituen ispilua da. Genozidio hau gelditzeko ez da bakarrik haserrea behar, hori posible egiten duenarekin hautsi eta desmantelatzeko ausardia behar da".

Albanese: zentsura, zigorrak eta... mafia 

Napoli ondoko Ariano Irpino herrian jaioa, Francesca Albanesek Zuzenbide ikasketak egin zituen, eta urte asko aritu da NBEko giza eskubideen arloko jurista eta aditu gisa. Horrela, palestinarren egoera gertutik ezagutu du denbora horretan. 2022an NBEko errelatore izendatu zutenean, Gazakoa genozidio bat dela esaten lehena izan zen, eta oso irmo aritu da salatzen Israel 1967az geroztik Palestinako lurralde okupatuetan egiten ari den apartheida. 

Hala, lobby sionistak "antisemita" moduan aurkeztu du errelatorea, eta apiril honetan Israel eta AEBak kargutik kentzen saiatu dira, arrakastarik gabe baina. Hala ere Israelek non grata pertsona izendatu du eta Gaza zein Zisjordaniara bidaiatzea eragotzi dio. Eta orain, azken txostena argitaratu ondotik, Trumpek bere eskuz sinaturiko dekretu baten bidez Washingtonek zigorrak ezarri dizkio, AEBetara bidaiatzea ere ezinezkoa izan dezan.

Presio horren ondorioz, makina bat bider zentsuratu dute Albanese hitzaldiak eman behar zituen tokietan, adibidez Alemanian, Berlingo eta Municheko unibertsitateetan, edo Wurzburgoko unibertsitatean. Azken zentsura erasoa genozidioaren ekonomiari buruzko txostena argitara ekarri ostean etorri zaio italiarrari: Suitzan, Bernako Unibertsitatean mahai-inguru batean parte hartu behar zuen baina antolatzaileek bertan behera utzi dute, "muturreko posturak" izateagatik.  

Erradikala, partziala edo antisemita izatea, bere kargutik harago aritzea, edo "AEBetako eta munduko ekonomiaren kontra kanpaina onartezina" burutzea, hori guztia leporatzen diote italiarrari. Baina berak jarraitzen du temati, nazioarteko zuzenbidea eskuan, salatzen eta salatzen.

“Seguru sentitzen al zara?" galdetu dio Publico TVko kazetariak duela gutxi egindako elkarrizketa batean: "Seguru sentitzen al gara multinazionalen interes ekonomikoek herritarren interesek baino pisu handiagoa duten mundu batean? Ni ez”, erantzun du berak, irmo, temati. “Gero eta gehiago ari naiz ikusten ideologia eta metodo mafioso bat; konexio bat dago gai politikoen eta gai ekonomikoen artean, eta ni natorren tokian horrek mafia izena du”.