Galiarren aroan.
Zesar aurreko Akitania
Erakusketa. Non: San Telmo Museoa, Donostia.
Noiz: maiatzaren 25a arte.
“Egun Asterixek eta Obelixek galiarrak sinbolizatzen dituzte erabat, komikiek hainbat akats izan arren. Eta ideia oker horiek eskola liburuetaraino iritsi dira”, Matthieu Poux Lyongo Unibertsitateko arkeologia katedradunak 2011n Le Figaro egunkariari esandako hitzak dira. Orain, San Telmo Museoan, 1.000 metro koadroko eta 1.600 objektu inguruko erakusketan, ia ofizial bihurtu den Goscinny eta Uderzoren bertsioa egiaztatzeko edo gezurtatzeko aukera dago.
Lehen froga atarian bertan topatuko du bisitariak; erakusketaren afixan kasko bat ageri da, eta bertan Asterix eta lagunen kaskoetan marraztutako hegoen arrastorik ez. Garaiko objektu andanaz gain, erakusketa biribiltzeko, herri galiar bat erreproduzitu dute. Aretoan atentzioa ematen duten lehenengo elementuak eraikinen egitura karratuak dira; galiarrak ez ziren oinplano biribileko etxeetan bizi Asterix eta Obelix bezala. Eta aldea nabarmenagoa, sakonagoa da, aldamenean aletegiaren erreprodukzioa ikusita. Galiarrak nekazariak eta abeltzainak ziren. Eta metala ere lantzen zuten, brontzea lantzeko tailer bat ere jarri baitute erakusketan.
Galiarrak ez ziren basoan eta basotik bizi. Baina ideia oker hori ezin zaio soilik Asterixi egotzi. 1789ko Iraultzan eta, ondoren, Napoleonen garaian erromatar zibilizazioaren aurka naturari lotutako antzinako bizimoduari eusteko borrokatzen ziren galiarren mitoa hedatu zen: le bon sauvage.
Erakusketako ehunka objektuek garbi uzten dute galiarrek gutxi zutela “basatitik”. Ehungailuetako pisuak daude, depilatzeko pintzak, giltzak, eskumuturrekoak, txanponak… Objektuok, eguneroko bizimoduaz gain, Akitaniako galiarrek inguruko herriekin zituzten harremanak ere agerian uzten dituzte. Ibaietan barrena Mediterraneoko produktuak iristen ziren, baita Atlantikoko kostaldeko gatza ere. Luxuzko baxerek adierazten dute greziar, etruriar eta erromatar jatorriko produktuak ere iristen zirela.
Baina horrek ez du esan nahi galiarrak gerlari onak ez zirenik. Druidak prestatutako edabe magikorik ezean, ziurrenik metalen eta armen ezagutza onak eragina izango zuen horretan. Ezpatek, geziek, kaskoek eta lantzek erakusten dute errementari eta brontzelari trebeak zirela. Hau da, galiarrak Metal Aroan sartuta zeuden bete-betean, Neolitoa atzean utzia zuten. Beraz, Obelixek bizkarrean eraman ohi duen menhirrak ez du logika historikorik.
Horren guztiaren erakusle da Lacoste aztarnategiari eskainitako atala, arkeologiaren zaleentzat harribitxia. Bertan aurkitutako objektuek aditzera ematen dute Burdin Aroko merkataritza eta artisautza gunea zela, besteak beste, zeltekin eta akitaniarrekin harremanetan zegoena. Asterixek ezin du lehiatu arkeologiaren froga zientifikoekin, ezta beharrik ere. Badirudi arrakastak historian hezteko erantzukizuna eman diola Asterixi, baina, finean, komikia da eta, beraz, fantasia eta exajerazioa, kaskoetako hegoak eta bizkar gaineko menhirrak zilegi zaizkio.
Eta hala ere ezin eutsi azken zuzenketa bat egiteko tentazioari. Azpitituluak ederki adierazten duenez (“Zesar aurreko Akitania”), erakusketaren kronologia erromanizazioan amaitzen da. Julio Zesar “enperadorea” Asterixen komikien pertsonaia nagusietakoa da. Baina Julio Zesarrek ez zuen sekula titulu hura izan; haren ondorengo Augusto izan zen Erromako lehen enperadorea.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Milagro (Nafarroa), 860. Kordobako emir Muhammad I ibn Abd ar-Rahmanen erasoaldi batean, Gartzea Enekoez Iruñeko bigarren erregearen seme Orti eta biloba Oneka atzeman zituzten, eta Al Andaluseko hiriburura eraman.
Agripina Gaztea (K.o 15-59), Kaligularen arreba, Klaudio osabaren emaztea eta Neron ama, bere maltzurkeriagatik eta, besteak beste, senarra hiltzeagatik da ezaguna.
Elkano eta Magallanesen mundu birari buruzko fikziozko telesail bat grabatzen hasiko dira urte amaieran, EFE agentziak zabaldu duenez. "Primus" izena izango du, sei atalez osatutakoa. Ekoizleak TVE-rekin harremanetan daude proiektua babesteko.
Garaiko talde onenetan aritutako emakume futbolaria, lan baldintza duinak eskatzeko altxatu ziren poxpolo-egileak, emakumeek ikasi ahal izateko borroka egin zuen irundarra, Irun-Donostiako joan-etorria oinez egiten zuten mandatugileak... lehen planora ekarri ditu Irungo emakumeak plazara! dokumentalak (behean trailerra). Ibilaldi gidatua ere antolatu dute hirian barna.
21. Korrikarako egindako dokumentala da. 14. Korrikak Txillardegiri grabatutako elkarrizketan oinarritu da Kote Camacho Txillardegiren Klika filma osatzeko. Hori oinarri hartuta josi ditu ondoren irudietan Bernardo Atxaga, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren zein Joxe Azurmendiren hitzak, besteak beste. Baita bestelako dokumentuak ere: «ETBko zintetatik Euskadiko Filmategiko apaletara, artxibo pribatuetan barrena ere ibili gara Txillardegiren bila», dio egileak... [+]
Duela 80 urte, 1939ko urtarrilaren 28an, frantziar agintariek Kataluniako Pirinioetako mugak irekitzea agindu zuten eta hurrengo egunetan milaka lagun igaro ziren frankistengandik ihesi. “Erretirada” deitu izan zaio migrazio erraldoi horri. Ez zen lehen erretirada izan ordea… eta azkena ote?
Languedoc (Okzitania), 1184. Inkisizioa sortu zen, kataroen heresiaren aurka egiteko. Handik Europako beste herrialde batzuetara zabaldu zen, bestelako “heretikoen” aurka ere egiteko.
Herbert Marcuse, Günther Anders edota Erwin Piscatorren lanen edizioak landu ditu César de Vicentek (Madril, 1964). Partaide da Centro de Documentación Crítica taldean, eta iaz argitaratu zuen La revolución de 1918-1919. Alemania y el socialismo radical (1918-1919ko iraultza. Alemania eta sozialismo erradikala) Catarata argitaletxearekin. Alemaniako iraultzaren mendeurrena den honetan, liburua aurkeztera gonbidatu du Gerónimo de Ustariz Institutuak... [+]
1780an, AEBen independentzia prozesuan, Charles Lynch (1736-1796) lurjabe eta politikari virginiarra buru zuen talde batek Erresuma Batuaren alde ari ziren hainbat lealista atzeman zituen.
Juan Sebastian Elkanoren mundu biraren 500. urteurrena ospatzeko ekitaldien barruan, Espainiako Itsas Armadaren ikurra Getarian eta Getxon izango da uztailean. Elcano Itsasontzia ezaguna da Espainiaren eta Espainiako Armadaren aldeko apologia egiteaz gain, 2014an 127 kilo kokaina atzeman zizkiotelako mastetan ezkutatuta. Espainiako Justizia militarrak aste honetan kasua ikertzen jarraitzea erabaki du.