“Mola eta Sanjurjoren aurrean otoitz egiten dutenak dira gure kontra jo dutenak”
Iruñeko Erorien Monumentuak eta haren kriptan jeneral frankistei eskainitako hileroko mezek eztabaida sortzen jarraitzen dute. Oraingoan, gaiari buruz 2017an “A sus muertos” dokumentalaren egileak, Clemente Bernard eta Carolina Martinez, espetxera sartu nahi dituzte ikus-entzunezkoan erabilitako irudi batzuen harira. Azaroaren 14an hasiko da epaiketa Nafarroako 3. zigor-epaitegian. Bernardekin hitz egin dugu kasuaz.
Zergatik egin zenuten “A sus muertos” dokumentala?
Urte askoan jorratu dugu Erorien Monumentuaren gaia eta 2017ko urtarrilean Zer egingo dugu Erorien Monumentuarekin? izeneko jardunaldiak antolatu genituen Iruñeko Zer kolektiboaren eskutik. Eztabaida zabaldu eta pedagogia egitea zen helburua. Guk, ikus-entzunezkoak jorratzen ditugunez, gaiari buruzko dokumentala sortu genuen. Hirian zer eragina duen azaldu nahi genuen, artxibategiko irudiak eta herritarrei elkarrizketak uztartuz. Dokumentala jardunaldien irekieran proiektatu genuen eta ekaina aldera salaketa jaso genuen.
Fiskalak bi urte eta erdiko espetxe zigorra eskatu du zuentzat.
Bai, agerkari espainiar batek filtratu zuen prentsara. Leporatzen digute Mola eta Sanjurjo frankisten gorpuak zeuden kriptan kamera batzuk jarri eta baimenik gabe irudiak grabatu izana. 197.1 artikuluan oinarrituz, intimitatea urratu eta sekretuak argitaratu ditugulakoan, fiskalak bi urteko espetxe zigorra eta 12.000 euroko isuna eskatu ditu guretzat eta akusazio partikularrak bi urte eta erdiko espetxealdia.
“La Hermandad de Caballeros Voluntarios de la Cruz” talde polemikoa da akusazio partikularra.
Errekete soldadu ohien talde bat da. 1939an Iruñeko Apezpikua zen Marcelino Olaetxeak sortu zuen. Haien estatutuetan argi adierazten dute zein den taldearen helburua: beharrezko dena eginez, Espainia eta Jainkoaren aldeko gurutzadara Nafarroa eraman zuen izpiritua bizirik mantentzea. Esan dezakegu, 1939tik aurrera izan direla Erorien Monumentuko guardia pretoriarra. Haiek sustatu zuten monumentua egitea eta ondoren berau zaintzeaz arduratu dira. Han zuten egoitza, han egiten dituzte beren mezak. 1998an Udalak eraikin Nagusia bere gain hartu aurretik, mezak aldare nagusian egiten zituzten, ordutik monumentuko kriptan egiten dituzte. Emilio Molak estatu-kolpea abiatu zuela, Nafarroan uztailaren 19an zabaldu zen, eta horregatik erreketeentzat 19 egun handia da eta ermandadekoek hilabetero 19an egiten dute meza. Eta noski, uztailaren 19koan indar guztiak jartzen dituzte, jende gehiago joan dadin. Jende hau da salatu gaituena.
Iruñean memoriaren inguruko talde guztiek eta milaka pertsonak salatu dugu frankismoarekiko lotura hori.
Erakunde publikoek ere hala adierazi izan dute, ezta?
2015ean Nafarroako Parlamentuak Nafarroako Gobernuari eskatu zion saiatu zedin ermandade horrek mezak kriptan egiteari utz ziezaion.
Baina jeneral frankista horien aldeko mezak egiten jarraitu dute.
Bai, beren pentsamenduan burugogor eta erradikalak dira. Pentsa. Mola eta Sanjurjoren gorpuzkinak kriptatik atera badituzte ere, mezak han egiten jarraitzen dute. Kontua da, artzapezpikutzaren ardura dela. Haiena da kripta eta haren kudeaketaren ardura. Salatu gaituen ermandadea kanonikoa da, Eliza Katolikoaren parte dira, Iruñeko Artzapezpikuaren menpekoa. Baina, noski, Artzapezpikuak anbiguetatez jokatzen du; meza horietan otoitz baino ez dutela egiten diote. Eta bai, otoitz egin egiten dute, baina bando jakin bateko hildako batzuen alde, Mola eta Sanjurjo frankisten hobien aurrean. Artzapezpikuak badu zer esana eta egina kontu honetan. Apezpiku batek sortu zuen ermandadea eta Artzapezpiku batek amaiera eman ahalko lioke, horretarako borondaterik balego, noski.
Nola bideratuko duzue zuen kasua?
Gure aldeko manifestu bat sortu dute eta hori mugitzen ari da egunotan. Eta hortik aurrera, epaiketa ondo lantzen zentratuta gaude. Epaiketaren ostean informazio eta iritzi gehiago zabalduko ditugu, baina momentuz defentsa ondo osatzeari ekin diogu.
Ez da lehen aldia adierazpen askatasunarekin lotutako gatazka baten erdian zaudena.
Bai, kasu potoloa izan zen 2007an Guggenheim museoan jarritako nire argazki-erakusketa baten harira. Kale borrokarekin lotutako argazki batzuk zirela eta, AVT eta PPkoek zarata sortu nahi izan zuten, nire argazkiak museotik ken zitzaten. Parlamenturaino ere iritsi zen, baina zorionez museoaren aldetik babes osoa lortu nuen eta erakusketa zegoen lekuan geratu zen. PPn Santiago Abascal izan zen sustatzaile nagusia, orain VOX alderdiko burua dena. Baina oraingo kasua urrunago heldu da, epaitegira eraman gaituzte eta.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.