‘Hazitik Hazirat’ egunak Behauzeko herrian
Nafarroa Behereko Behauze herrian Bizitoki eskola alternatiboak antolatutako Hazitik Hazira jardunaldiez artikulua idatzi du Eric Etxamendik Laborari aldizkarian. Osorik ekarri dugu hona.
Martxoaren 9an eta 10ean iragan dira hazien trukaketak Behauzen, ipar eta hegoaldeko elkarte batzuen artean. Hazien gaietatik besterik ere bazen. Etxekoz-etxeko hazien ekoiztea larderian da 2011ko azaroaren 28tik geroz , ezen, gau hartan, 30 frantses deputatuk ohidura horren aurkako legea bozkatu baitute.
Nolaz hortaratu gira? Barietate (edo mota) katalogo ofiziala dauka estado bakotxak, ordu arte bi zerrendaz osatua zena. Bata “zertifikatuak” diren motendako : haien inskripzioaren urratsak enpresa pribatu batzuen gain dira eta 25 urtez dirua xahutu behar dute babes intelektualaren jasotzeko. Lehenbiziko urteetan gastuak apalak dira, bainan urtetik urterat bethi goitituz badoazte. Beraz, zertifikatzeko urrats hori ez du edozoinek egiten ahal gibelondo ekonomikoen menturak apalak zazkolarik.
Dena den, zerrenda honen ondoan bazen beste bat “standard” delakoena. Mota horientzat ez zen besteentzat ziren baldintza ekonomikoak, salbu fenotipoari doazkin berezitasunen azaltzea baita ere gardentasun motakoak eta ozitzeko gaitasunak. Hala nola, adibidez, ezagutzen ditugun tokiko barazki, fruitu-adeliak, gari-zituak edo lekadun mota-poblazione xaharrak zerrenda hortan finkatzen ahal ziren.
2011tik geroz azken zerrenda hori eta beste bat, Annexe au Catalogue Officiel des Variétés, desagertaraziak izan dira. Les croqueurs de carottes [Azenario-jaleak, euskaraz] elkarteak standard delako zerrenda berriz idekitzea galdegin du. Ondorioz, katalogo ofizialean ez diren espezie batzuk ez dira behartuak inskritzeko. Lanjerra da ereiten den espeziea edo mota ez bada inskritua delako COV hortan, debekuaren pean sartzen ahal dela.
21 gari-zitu ta belhar motentzat libro bada etxean berean ekoiztutako hazietatik ereitea, redevance baten truk da haatik. Orai arteko jabetza intelektualaren araudiek diote motaren jabeak duela eskarnio (contrefaçon) baten froga ekarri behar, nahi balinbadu bere eskubideetaz baliatu.
Lege huni esker ez du gehiago lan honen egiterik, hemendik goiti laborariak duelako froga ekarri behar babestuak diren motetaz ez dela baliatu. Babestuak ez diren motek agertzeko lekurik ez dutelakotz, dokumentatzeko ahalik gabe geratzen da mota edo poblazione horietaz baliatzen den laboraria.
Ber denboran, jakin behar da Monsanto sozietateak urdearen séquences génomiques batzu bereganatu dituela, nahiz arraza xaharretan ere kabalen %75ak geno horiek badituen. Egin duten gauza bakarra da genomo batzuen konposaketaren aurkitzea, ahal zientifikoekin irakurtzeko maneran. Besterik ez. Ondorioak zer izaiten ahalko diren ? Gorago aipatu lege triste batzu bezalakoengatik, epe laburra barne, nehork ez du gehiago libro ukanen bere urdeen sortaraztea. Monsantok pausatzen ari duen patentean (brevet-an), urdeen kurutzatzeko eskubideetaz jabe izaiten ahalko da ixtantean.
Erresistentzia eraginkorrean ez bagira plantatzen, inperio baten menpe izanen gira, bai laborari, bai kontsumitzaileok. Beraz, “Bizi Toki” elkarteak antolatu duen desmartxa bezalako batzu lekuko dira, apurka-apurka, batere ohartu gabe, zaharkitu sistema batetik ihes egiten ari garela.
Eric Etxamendi
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak iragarri duelarik hainbat ikastetxe eta zonaldetan sukaldeak jarriko dituztela, EHIGE gurasoen federazioak dio gaur egun catering-enpresen esku dauden eskola-jantokietako eredua bera aztertzea eta bestelako kudeaketa bat bultzatzea dela... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Uda da sasoirik oparoena baratzean. bai, behintzat, udaberrian ereintza eta landaketa lanak egin badira. iazko uda ez dadila errepikatu desio dute elikagaiak lurrean eta zeruari begira lantzen dituzten laborariek. Izan ere, batez beste %45 uzta txikiagoa jaso zuten. Datu hori... [+]
Aurten ez dut aparteko ilusiorik San Ixidro egunerako. Ez dut girorik aurkitzen. Ingurura begiratu eta giro ospela. Burua lanean jarri behar izan dut epeltasun bila, eta hara non, azaldu zaizkit gure gazten zain hilabeteak daramatzaten lagunen irribarreak. Bihotza epelxeago dago... [+]
Espainiako Gobernuak Eskola Jantokien inguruko Errege Dekretua atera berri du, Euskal Herri Hegoaldeko eskola jantokien kudeaketan eragingo duena. Spoiler: elikadura sistema osasuntsu eta jasangarri bat garatzeko inolako asmorik erakusten ez duen dokumentua da.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Bizkaigane elkarteak elikadura burujabetzan oinarritutako proiektua du Errigoitin (Bizkaia), 1983tik. Instalazioak dauden lur eremutik aterarazi nahi du lur jabeak elkartea. EHNE Bizkaia sindikatuak adierazi duenez, instalazioek lege eta administrazio eskakizun guztiak betetzen... [+]
Martxoaren 10etik 26ra izango da udaberriko kanpaina. 'Beste modura, denona de onura' lelopean arituko dira gertuko ekoizpena, banaketa eta kontsumoa babestu eta sustatzeko, ager zonaldean euskara hauspotzen duten bitartean. Apirila amaieratik aurrera jasoko dira... [+]
Euskal Herriko bi muturretatik datoz Itziar (Bilbo, 1982) eta Ekaitz (Erriberri, 2002), sortzen ari den Burujabetzaren Aldeko Mugimenduaren berri ematera. Euskal Herrian diren burujabetza prozesu ugariak arloz arlo bultzatu eta indartu nahi ditu BAMek. Lan horretan hasteko,... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]