Ustezko nekazaritza eta lur lantzea
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Horrela iritsi gara gaur egungo laborari panoramara. Ongarri kimikoak soilik erabiltzen dituztenak. Lur gutxi eta kanpoko jatenak soilik jaten dituzten ehunka behi pilatzen dituzten ukuilu erraldoietako unaiak. Lurrik ukitu gabe hazten eta puzten dituzten tomateei ustezko kalitate goreneneko zigilua dutela ziurtatzen duen pegatinatxoa banan-banan itsasten dieten baratzezainak. Esklabotasun baldintzetan lan egitera behartzen duen morrontzan bizi ezinik dauden atzerritar lagundu-behar gajo eta gizagajo saldoaren eskulanaren premia duten dirugoseak. Horra gure nekazariak. Batzuk. Nekazari industrialak. Jakinaren gainean edo ez, nekazaritzaren mafiaren parte direnak.
Bestelako ikuspegia topatuko dugu lur-langileen artean. Gozoagoa, noski. Lurrari behar duen errespetua diotenak. Haien alabek eta alaben alabek arnastuko duten airearen, edango duten uraren, jango duten barazki, fruitu, okela eta abarren benetako kalitatearen buxkan ahaleginean fin asko dihardutenak. Gu den denon, mafioso handienaren alabarena barne, osasuna dakarren, nor izateko gaitasuna jorratzea ahalbideratzen duen eta herria ehuntzen duen lur-langintzan ari eta ari, ari direnak.
Elikagai industrialen mafiaren eta lur-langile zintzo finen artean makina bat laborari maila badago: aitzurlariak, nekazaleak, luginak, artzainak, kanpainarrak, abel-luginak, lurlantzaileak, lur-lagunak, alor-lagunak, abeltzainak, alortiarrak eta aipatutako nekazariak, lur-langileak, laborariak eta abar.
Denon lana da lurrari etorkizuna emango dion nekazaritza iraunkorra sustatzea, baina bertan ari denak badaki zertan ari den. Nekazariak badaki, eraldatzaileak badaki, saltzaileak badaki, teknikariak badaki, sindikatuak badaki, politikariak badaki. Badakigu denok: Euskal Herriko nekazaritza ia-ia bueltarik ez duen porrot zuloan dago; aspaldi erreka joarazi genion eta toto eginda dago. Hondamendian eraikitzaile jartzen gara edo segi berean.
Jorratzaile gaudenez, kritikari alegia, diogu: baina hondamenditik dirua sortzen duten horiek ere badakite. 1927an AEBetako Tennesseko Unibertsitateak garbi asko azaldu zuen nekazaritzan porrota aurkitzeko bidea. Hona dekalogoa: uzta bakar bat landu; aziendarik ez izan; oilategia eta baratzea enbarazu besterik ez dira; lurretik hartu eta hartu ezer eman gabe; lurra estali gabe gorri eduki eta urak lur gozoena higatzen utzi; plangintzak egitea astuna da, utikan! zoriarekin fida zaitez; basoa landu ikatz meategi bat balitz bezala, moztu zuhaitz guztiak, saldu egurra eta erabili garbitutako lurrak artaberdea hazteko; aski onak direla-eta, eutsi zure amona-aitonek erabiltzen zituzten nekazaritza bideei; izan zure eskuko, lokabe, ez elkartu zure ingurukoekin inongo lankidetzatara; hipotekatu zure ustiapen osoa, balio dituen euro guztiak, nekazaritza zuzena landuko bazenu, zenituzkeen gauzak eskuratzeko dirua izan dezazun.
Ehun urte dira, bai, egungo egoera aurrikusten zutela batzuek. Gaur ere askok ez dute ikusi nahi. Eta batzuk ezkutuan gordetzen saiatzen dira, hori baita beraientzat nekazaritzak ematen duen mozkina.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]