Frankismo garaiko errepresioa ikertu eta aitortzeko urrats garrantzitsua egingo du Eusko Jaurlaritzaren Gogora Institutuak, Espainiako Kultura Ministerioarekin adostutako ekimen bati esker: Ordena Publikoko Auzitegiak, diktadurako erregimenarekin bat egiten ez zutenen kontra zigorrak ezartzeko erakunde nagusienetakoak, irekitako milaka sumario digitalizatuko ditu.

Gogorak asteartean egindako bileran iragarri du ekimena, Iñigo Urkullu EAEko lehendakaria eta Nerea Melgosa Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua bertan zirela. Dokumentuak Salamancan gordetzen dira, Memoria Historikoaren Dokumentazio Zentroan.

Aintzane Ezenarrok zuzenduriko Jaurlaritzaren institutu publikoak azaldu duenez, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan bizi ziren 2.700 pertsonari buruzko informazioa dago sumario horietan, eta 1963 eta 1977 urteen arteko epealdikoak dira.

Hala ere, lehen hurbilketa baino ez dela ohartarazi dute, eta "jatorriz euskaldunak ziren pertsona naturalen sumarioetara ere iristea" da helburua, beste erkidego batzuetan bizi izan arren. 60 urte bete dira Ordena Publikoko Auzitegia sortu zutela agintari frankistek.

"Ikerketa-proiektu horrek ekarpen handia egingo du frankismo garaiko eta Trantsizioaren hasierako egia argitzeko, aldi horretan Euskadin jasandako errepresioaren dimentsio eta ezaugarri gehientsuenak ezagutzeko aukera emango baitu", azaldu du Jaurlaritzak.

37.000 pertsona espetxeratuak

Horrez gain, abian duten beste ikerketa baten lehen emaitzak ere eman zituzten. Zehazki, 1936 eta 1945 urteen artean Frankismoko espetxe-sistemaren biktima izandakoak identifikatzeko lanean dabil ikerketa talde bat.

EHUko Historia Garaikideko doktore Jon Penche ari da lan hori koordinatzen eta behin-behineko datu ikaragarriak eman ditu: 37.000 pertsona baino gehiago espetxeratu zituzten Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan –horiei Nafarroako datuak gehitu behar zaizkie– eta horietatik 5.100 emakumeak izan ziren.

Espetxeratuen artean, 16.500 lagun EAEko herriren bateko bizilagunak ziren eta gainerakoak beste lurralde batekoak. Gainera, jakin ahal izan dutenez gutxienez 314 pertsona hil ziren ofizialki preso zeudela –beste kasu askotan presoak "libre" utzi ondoren izan ziren fusilatuak eta haien heriotzak ezkutatu egin ziren–.

Ikerketa amaitzean, horiekin guztiekin fitxak egin eta datu-basea osatuko da, ikertzaile eta senideen eskura jartzeko.