Elikadura 21 biltzarra irekitzeko saio nagusian egotekoa zen Mixel Berhokoirigoin, Euskal Herrian elikadura burujabetzaz eta nekazaritza iraunkorraz interesatzen direnen erreferentzia nagusia. Ez zuen, ordea, Gasteizeraino hurbiltzerik izan, ETAren desarmatzeko mugimendu zibilean egindako lanaren ordainetan Parisko epaile batek Frantziatik irtetea eragotzi diolako. Berhokok bideoz eman zuen bere hitzaldia, Europa jauregian bildutakoek txalotu zutena eta ARGIAk transkribiturik hemen eskaintzen duena.
Nekazaritzaren egitekoa baldin bada munduari elikadura sortzea, jendeak elikatzea, kantitatez eta kalitatez... arazoa da ikusten dugula gaurko munduan mila milioi jende daudela goseak, beste mila milioi gehiago gaizki elikatuak… Ez da arazo teknikoa, politikoa baizik.
Munduko mapa bat egin dezakegu azalduz non diren jende gosetuak eta non jende ondo aseak. Eta gero eginen dugu beste mapa bat gure planetaren lurrak klasifikatuz beren emankortasunaren arabera, hobeak eta txarragoak. Pentsa liteke bi mapek berdintsuak beharko luketela, gaizkien elikatua den jendea bizi beharko lukeela lur txarrenak diren eremuetan, horrek baluke koerentzia bat. Baina ez da horrela gehienetan, lurrik onenak diren lekuetan askotan jendea goseak bizi da.
Beraz, ez da arazo teknikoa, politikoa baino. Esan nahi du lur emankor horietako lurra emankorra izanik ez dela erabiltzen bertako biztanleak asetzeko, baizik eta beste helburuetarako. Edo hazkuntza industrialak elikatzeko, agro erregaiak egiteko, eta abar.
Beste adibide bat, bada 60 urte xutik ezarri zela Europako nekazaritzako politika. Urte horien ondoren ikusten dugu ekoizpen batzuk defizitarioak direla, beste batzuek superabita ematen dutela. Azukrea, behi esnea… gutxiegi zen duela 25 urte eta orain eszedenteak ematen dituzte. Aldiz, proteinei begiratuz, lehen defizitean baldin baziren defizita handiagotu da, ardi haragi eta beste. Zer esan nahi du, europarrok gai garela azukrea edo behi esnea egiteko eta ez dakigula ardi haragia egiten? Edo gure lurrak onak direla baterako eta txarrak besterako?
Ez: koadro politikoek ematen dute esplikazioa. Europan badira produktu batzuk munduko konkurrentziaren aurrean babes bat eduki dutenak, eta beste batzuk babesik gabe merkatu librearen menpe geratu direnak, autosufizientzia eragotziz.
Beraz, Elikadura Burujabetzaren mamia da nekazaritzari koadro politiko bat ematea merkatu librearen menpekotasunetik ateratzeko. Hori da baldintzetarik bat, koadro juridikoa eta politikoa, merkatu librearen gainetik jartzea Elikadura burujabetzaren helburua.
Baina hori ez da aski. Munduan lur guztiak ez dira berdinak baina denek dute beren zeregina elikadura burujabetzarako. Lur bakoitzak baditu bere gaitasunak, berezitasunak, baldintza fisikoak, mikroklima… Munduko lurrak berdinak ez direnez, laborantzak ez dira berdinak izan behar. Munduko laborantza baino… munduko laborantzak.
Horra laborantza lekukoak, agroekologiaren bidean, lekuan lekuko berezitasunekin, arrazekin.
Orain galdera batzuk baditut biltzar honetako debateetarako, desafio batzuk.
Badakigu agro-industria ez dela antolatua jendeak asetzeko. Baina errealitateak erakusten digu ere munduan jendeak kontzentratzen ari direla hiri handietan, megapolietan. Nola elikatuko ditugu megapoli horiek? Lekuko laborantzekin ezin baldin bada, nola? Zer nolako agro-industria behar dugu elikaduraren zerbitzuko? Zer agro-distribuzioa behar dugu magapoliak asetzeko?
Bestetik, teknikei dagokien galdera. Teknikoki posible dena beti pentsatzen da aplikatu behar dela, pentsatu gabe on den ala ez, “posible da, beraz aplikatuko dugu”, eta erabaki politikoak horien arabera antolatzen dira. Nola kontrolatu teknikak? Gero eta gehiago bagoaz sistema artifizializatu batera, robotizaziora, pertsonaren eta herrien autonomia suntsitzen duen sistema batera. Nola kontrolatu teknologia, honekiko daukagun menpekotasuna? Nola ezarri teknologia eredu baten zerbitzuko eta ez eredua teknologiaren zerbitzuko?
Azken puntua, guk nekazari bezala eskatzen ditugu prezio duinak, gure lana duin pagatua izan dadin, elikadura on eta sanoa ekoiztearen truke. Nola uztartu prezio duinak nekazarientzat eta prezio jasangarriak aberatsak ez diren kontsumitzaileentzat ere? Zer paper jokatu behar du horiek uztartzen nekazal politikak, laguntza publikoek?
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak iragarri duelarik hainbat ikastetxe eta zonaldetan sukaldeak jarriko dituztela, EHIGE gurasoen federazioak dio gaur egun catering-enpresen esku dauden eskola-jantokietako eredua bera aztertzea eta bestelako kudeaketa bat bultzatzea dela... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Uda da sasoirik oparoena baratzean. bai, behintzat, udaberrian ereintza eta landaketa lanak egin badira. iazko uda ez dadila errepikatu desio dute elikagaiak lurrean eta zeruari begira lantzen dituzten laborariek. Izan ere, batez beste %45 uzta txikiagoa jaso zuten. Datu hori... [+]
Aurten ez dut aparteko ilusiorik San Ixidro egunerako. Ez dut girorik aurkitzen. Ingurura begiratu eta giro ospela. Burua lanean jarri behar izan dut epeltasun bila, eta hara non, azaldu zaizkit gure gazten zain hilabeteak daramatzaten lagunen irribarreak. Bihotza epelxeago dago... [+]
Espainiako Gobernuak Eskola Jantokien inguruko Errege Dekretua atera berri du, Euskal Herri Hegoaldeko eskola jantokien kudeaketan eragingo duena. Spoiler: elikadura sistema osasuntsu eta jasangarri bat garatzeko inolako asmorik erakusten ez duen dokumentua da.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Bizkaigane elkarteak elikadura burujabetzan oinarritutako proiektua du Errigoitin (Bizkaia), 1983tik. Instalazioak dauden lur eremutik aterarazi nahi du lur jabeak elkartea. EHNE Bizkaia sindikatuak adierazi duenez, instalazioek lege eta administrazio eskakizun guztiak betetzen... [+]
Martxoaren 10etik 26ra izango da udaberriko kanpaina. 'Beste modura, denona de onura' lelopean arituko dira gertuko ekoizpena, banaketa eta kontsumoa babestu eta sustatzeko, ager zonaldean euskara hauspotzen duten bitartean. Apirila amaieratik aurrera jasoko dira... [+]
Euskal Herriko bi muturretatik datoz Itziar (Bilbo, 1982) eta Ekaitz (Erriberri, 2002), sortzen ari den Burujabetzaren Aldeko Mugimenduaren berri ematera. Euskal Herrian diren burujabetza prozesu ugariak arloz arlo bultzatu eta indartu nahi ditu BAMek. Lan horretan hasteko,... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]