Seke Nepalgo Mustang eskualdeko hizkuntzetako bat da eta, egun, 700 bat hiztun baino ez ditu. Irizpide guztien arabera, desagertzeko arrisku larrian dago baina azkenengo urteetan AEBetako New Yorkeko eraikin batean seke bizirik mantentzeko ahaleginetan ari dira.

“Hizkuntza indigenak. Ama Lurra zaintzen” du izenburu liburuak. Ipuinek, poemek, marrazkiek eta kontakizunek osatzen dute lana. Bi helburu ditu, batetik, kooperazio linguistikoak dituen balioak azaltzea, eta bestetik, herri indigenak gurera hurbiltzea.

1941eko urriaren 31n, Mount Rushmore kolosala inauguratu zuten AEBetako Hego Dakotan, Black Hills mendien bihotzean. Washington, Jefferson, Roosvelt eta Lincoln presidenteak irudikatu zituen granitozko horma itzel batean, nazio baten sorrera eta garapenari gorazarre egin asmoz. Zazpi urte geroago, 20 kilometrora beste gogo bati erantzunez, Crazy Horse memoriala eraikitzeko lanei hasiera eman zieten, Thunderhead mendia aurrenekoz eztandaraziz. Erreserbetara indarrez mugiarazi arte, muino haien... [+]

Hizkuntza tipologiaz ez baina amazigerak eta kurduerak bizi duten prozesu simetrikoaz jardun du Karlos Zurutuza kazetariak: “Prozesu polit eta bitxi baten lekuko izan naiz. Egun batetik bestera, eta literala da hori, bi komunitateok euren hizkuntzei eusteko hartu duten erabakiaren lekuko izan naiz. Hamarkada askotan galdutako denbora berreskuratu nahian ari direla ikusi ahal izan dut”.

Udako egun eguzkitsu eta bero bat. Euskaldun bi eta galiziar bat Portugalgo Miranda do Douro udalerriaren alde zaharreko kaleetan bueltaka: katedrala, estatuak, museo etnografikoa, argazkiak. Azkenik, gure helmugara iritsi gara, mirandesa hizkuntzaren etxera. Bertan dugu zain Alcides Meirinhos, mirandesa hizkuntzaren aldeko aktibista.

Giza katea eginen dute bihar, Baionan murgiltze ereduaren alde. Beste hizkuntza gutituetako eskualde batzuetan ere antolatu dira ekitaldiak gobernuaren jarrera salatzeko.

Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna sinatu badu ere, Erresuma Batuak ez ditu bete itunak ezartzen dizkion betebeharrak. Kornubiera, Irlandako gaelera eta Ulsterko eskoziera dira kaltetuak, Europako Kontseiluak argitaratutako txostenaren arabera.

Alto Galligo eskualdeko hizkuntzari buruzko datuak eta informazioa eskaintzen dute www.aragonesaltogalligo.com webgunean. UNESCOk desagertzeko zorian dagoen hizkuntza gutxitu gisa katalogatu du aragoiera eta hura berreskuratzeko ekimenak abian jartzen ari dira tokiko administrazio eta eragileak.

AEBetako Hego Dakotako Pine Ridge erreserbako Lakota Sioux Tribe tribu-gobernuak bi lege historiko onartu zituen 2019ko legealdian. Sexu berekoen arteko ezkontza eta LGTBIQ pertsonen aurkako erasoak gorroto delituen barruan sartzea. Lorpen hauen atzean dauden ekintzaileak generoaren eta sexualitatearen dekolonizazioaren bidean egiten ari diren urratsak, baina, beren eragin-esparruaz harago doaz; Lakota herriaren susperraldiaren abangoardia dira.

Lakota hizkuntzaz hitzaldia egitekoa zen Aitor Esteban (Bilbo, 1962) iragan martxoan Gasteizen, Hitz Adina Mintzo ikastaroaren barnean. COVID 19-ak eragindako konfinamenduak bertan behera utzarazi zituen martxoaz geroko saioak eta, hainbestean, postaz jakinarazi dizkigu lakota hizkuntzari buruzkoak EAJko diputatuak.