Hizkuntza bat gutxiago munduan: azken caddo hiztuna hil da
Caddo hizkuntza gorde eta biziberritzeko ahaleginean ari den ekintzailea da Alaina Tahlate. AEBetako jatorrizko caddo herriko hizkuntza hori jario oneko hiztun bakarrarekin gelditua zen: Edmond Johnson, 95 urteko hiztunarekin. Tahlate gazteak aitortu zion estutasunez bizi zuela ardura, ia hiltzear zen hizkuntzaren ondarea gordetzea. Zaharrak gaztea adoretu zuen: “Segi. Elkar lagundu. Elkarri irakatsi”. Uztailean hil da Edmond Johnson, caddo hizkuntza jariotasunez hitz egiteko gai zen azken hiztuna.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Oklahoma estatuko Kosu hedabideak ekarri du Alaina Tahlate eta Edmond Johnsonen berri. Caddo Nazioa, gaur egun, Oklahoma estatuaren hego-mendebaldean dago kokatuta. Nazio horretan 7.000 lagun inguru daude erroldatuta. Jatorriz, Texas ekialdekoak ziren caddo herritarrak, baita gaur egungo Lousiana, Arkansas eta Oklahomakoak ere. Behartuta alde egin behar izan zuten haien lurretatik, eta gaur egun haien nortasuna eta hizkuntza mantentzeko erronkari eusten diote.
Tahlate-k, Caddo Nazioak abiatutako egitasmo baten karietara, eta hizkuntzari buruzko ahalik eta informazio gehien gordetzeko ahaleginean ari zela, kolpe galanta hartu zuen COVID-19aren pandemia garaian. Jariotasunez hitz egiteko gai ziren zazpi zaharrekin ari zen lanean eta horietatik bost gaitzak eraman zituen. Katherine Proctor eta Edmond Johnsonekin gelditu zen. 2023an, Proctor hil zen, 104 urte zituela. Hizkuntza desagertzear, eta Tahlatek Johnson baino ez zuen erronka latzean laguntzaile. Aitortu zion presio handia sentitzen zuela bere gain. Ipuin kontalari ona nonbait zaharra, eta ekintzaile gaztea adoretzeko Vietnamgo gerran bizitako pasadizo bat kontatu zion. Zaharrak helikopterotik jauzi egin behar zuen Vietnamgo oihanetara: “Ezin duzu zalantzarik izan jauzi egiteko gai zaren ala ez. Ezin diozu zure buruari esan zalantzak dituzula, zeren dagoeneko zalantzak dauzkazu”. Gazteak gehitu du: “Gu denoi, hain zuzen, opa zigun ez etsitzea”.
Hiztunik gabe geratu diren arren, Tahlate ekintzailea baikorra da
Johnson zaharra hil da eta ondo hitz egiten duen caddo hiztunik ez dago. Etxean caddoa hitz eginez hazi den azken hiztun belaunaldiak gaur egun 70 eta 80 urte bitartean ditu. Batez ere eskolaren eraginez galdu zuten etxeko hizkuntza, ingelesez ikastera behartu baitzituzten. Egoera latzaren aurrean, Tahlatek tinko eusten dio. Hurrengo belaunaldiak bestelako norabide bat hartuko duen itxaropena du. Berak nahi du caddo komunitateak sinestea hizkuntza ez dela hil, “besterik gabe lo dago, inoiz ugari hitz egin zen eremuetan, hala nola etxean eta administrazioan”. Eta gehitu du hizkuntza bat hilda dagoela baldin eta jendeak hitz egiten ez badu. Azken hiztun osoa hilda, hizkuntza ekintzailearen asmoa da aurrera begirako estrategiak aldatzea, eta hizkuntza partekatu eta berriz eremu komunitarioetan erabiltzeko moduak bilatzea.
Kemen handikoa da Tahlate. Ez du zehazten zein eskola motatan ari diren haurrak caddoa ikasten, baina bistan da etxea ez den beste egituraren batean hala egiten ari direla. Hizkuntzak eskolatik etxerako bidea egingo duela espero du: “Orain caddoa ikasten ari diren txiki horiek hazten direnean, haien alaba-semeei hitz egin diezaiekete caddo hizkuntzan; 80-90 urtetan lehenengo aldiz gertatuko da hori. Badakizu, caddoa lehen hizkuntza duen hiztun berri bat, caddoa etxeko hizkuntzetako bat izango du”.
Martxan daude okzitanieran jatorria duen hizkuntza berpizteko hainbat ekimen. Ipar Euskal Herrian galzorian dagoen hizkuntza da gaskoia; aurreko mende hasieran galdu zen Hego Euskal Herrian.
Europar Batasuneko estatu kideen gehiengoak atzera bota du euskara, katalana eta galiziera EBn hizkuntza ofizialak izateko eskaera. Finantzazio eta arlo legalean hainbat "zalantza" dituztela plazaratu dute.
Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]
Astelehenetik ostiralera bitarte, 18 eta 35 urte arteko 80 gaztek mundu osoko hizkuntza gutxituen arteko harremanak sendotuko dituzte hitzaldi, mahai inguru eta mintegien gisako jarduerekin. Guztira 68 hizkuntza gutxituk izango dute presentzia topaketan, inoizko kopuru handiena.
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Egungo kurduerazko idazle esanguratsuenetakoa da Mizgin Ronak. Zortzi liburu ditu idatzita, bost eleberri eta hiru olerki liburu. 16 urte zituenean ihesera jo zuen, eta urte eta erdiren ondoren haren jaioterrian atxilotu zuten, Diyarbakirren. 1992an, 18 urte besterik ez zituela,... [+]
Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]
Apenas erreparatzen diogu edo, besterik gabe, ez dakigu hor dagoenik ere. Hego Euskal Herrian XX. mende hasieran itzali zen betirako, eta antzeko patua paira dezake Ipar Euskal Herrian. Neurri sendoak hartzen ez badira, gaskoia azkenetan egon liteke.
Okzitanian, joan den... [+]
Carli Pup (Udine -friuleraz Udin-, 1973) Friuli [friuleraz, Friûl] herriaren ekintzaile kultural garrantzitsuenetako bat da. Bere hizkuntza gutxituaren idazle, hizkuntzalari eta bere herriaren historialari bihurtu da.
Gaur egun, Informazione Friulana kooperatibako... [+]
Lagun asko sumatu dut kezkatuta euskaldun gero eta gutxiagok ahoskatzen duelako elle-a. Haur eta gazte gehienek bezala, heldu askok ere galdu du hots hori ahoskatzeko gaitasuna, idatzian ere nahasteraino. Paretan itsatsitako kartel batean irakurri berri dugu: altxorraren biya... [+]
570.000 familiak euren haurren ikasgeletako hizkuntza nagusia zein izango den bozkatzeko aukera dute martxoaren 4ra arte: gaztelera edo katalana. Garikoitz Knörr filologoaren eta euskara irakaslearen arabera, kontsultak "ezbaian" jartzen du katalanaren zilegitasuna... [+]
Iragan urtarrilaren hondarrean, Bretainiako lurraldeko bi hizkuntza gutxituei buruzko azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak publiko egin zituzten bertako arduradunek. Haiek berek aitortu zuten harriturik gertatu zirela emaitzak ikustean. Hain zuzen ere, egoerak eta... [+]