Liburu zahar berriak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Duela zonbait hilabete, 2022ko urtarrilaren 16an hain zuzen, artikulu interesgarria argitaratu zuen Peru Iparragirrek: Euskarazko liburu zaharrek irakurle berririk bai?. Azpimarratu zituen egia deitoragarriak: gure literatura zaharra, bereziki klasikotzat daukaguna, ez dela gehiago eskuragarria, erdiesgarria beharko lukeelarik modu batu eta estandarizatuan, manera egokituan; hots, belaunaldi gazteek ez dutela paradarik iturri zaharretik edateko. Arrunt ados nago ikuspegi horrekin: kultura nagusiek egiten duten bezala, guk ere berrargitaratu beharko genituzke gure klasikoak, aurkezpen didaktiko eta kritiko mamitsu bezain erakargarriarekin.
Gogoan ditut bereziki idazki zaharrenak, Erdi Arotik heldu zaizkigun zati apurrak, Errenazimentuko garaikoak eta aro neoklasikokoak, erran nahi baitu XIX. mende aitzinekoak. Testu horiek are urrunagoak, eskuragaitzagoak eta ulertezinagoak dira egungo jende gehienarendako, ikasten ari denarendako ere bai. Bizkitartean, gurea osatzen dute eta ez genituzke arroztu behar.
Ikusiz, gainera, aspaldiko denbora horietako testuak urriak direla, Europako beste hizkuntzetako lan literarioak ere plazaratu beharko genituzke euskaraz, jakin gosez dagoenak aukera ukan dezan korronte literario zabalean kokatzeko euskal literatura zaharra.
Hortaz, eskertzekoa da Nafar Ateneoak eta Booktegi plataforma digitalak iaz bideratu zuten egitasmoa: Nafarroako Margaritak 1559an idatzi Heptamerona euskaratzen ari dira, gero sarean dohainik zabaltzeko. Obra hori sortu zuen Margaritak, Boccaccioren Decameronaren ereduaren ildotik: bidaiari batzuk Cauterets Pirinioetako komentu batean kokatuak daude, ekaitz azkar batengatik, horrek komunikabideak hautsi dituelako. Pertsonaiek beha egon behar dute zubi bat berriz eraikia izan dadin, eta denbora pasa, bi mezaren artean, istorioak kontatzen dizkiote bat besteari. Adin ezberdinetako ibiltariak dira, gizonak eta emazteak, eta helburutzat hartzen dute kontakizun atsegin eta dibertigarriak asmatzea. Orotara, 72 ipuin dira horrela irakurgai Heptamerona obran, zazpi egunetan banatuak, eta idazleak bururatu gabe utzi zuen bere lana.
Nafarroako Margarita hori François I. Frantziako erregearen arreba zen, Nafarroako Henrike II.aren espos laguna. Bi seme-alaba izan zituen: Nafarroako erregina bihurtu zen Albreteko Joana eta Nafarroa eta Frantziako errege izan zen Henrike IV.a. Emazte jakintsu eta fina izan zen, mezenas ospetsua. Idazki berritzaileak ontu zituzten idazleak babestu zituen, hala nola Rabelais edo Bonaventure des Périers.
Nafar Ateneoa eta Booktegiren proiektua berriki ezagutu dugun etxe zokoratze momentuan agertu zen. Obraren egun bat argitaratu nahiko lukete urtean. Lehen eguneko istorioak aurkeztu zituzten 2021eko urrian, Iruñeko Kontestablean; bigarren egunekoak, berriz, Amaiurren entzungai izanen dira osoki heldu den urriaren 29an. Edozoinek izena eman dezake irakurraldian parte hartzeko.
Sinbolo ederra da Amaiurreko guduaren 500. urteurrenaren kari antolatzea ekitaldia. Baina Heptameronaren euskarazko itzulpen horrek merezi du klasikoen berreskuratze plan orokorrago batean hartzea leku. Ez euskaldunok kontzientzia moral bati obeditzeko, baina lehenagoko estetika gozatuz argituago bilakatzeko. Irakur, bada, bat bestearen ondotik Etxepareren Emazten fabore eta Margaritak adierazten duena emaztearen kondizioaz aro “humanistan”. Bi gogoeta baliteke hor egiteko, testuak ongi erkatuz...
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Setioa hausteko Palestinara janaria zeramaten aktibista batzuk atxilotuta jarraitzen duten bitartean, honako gogoeta hau:
Bigarren Mundu Gerra hasi aurretik, Hitlerrek beste herrialde batzuetako lurrak konkistatu bazituen ere, Mendebaldeko potentziek ez zuten ezer egiten... [+]
Gaur bi urte bete dira estatu sionistak Palestinako herriaren aurka martxan zuen genozidioa bizkortzen hasi zenetik. Bi urte, non haurrak, eskolak, ospitaleak eta ametsak bonben jomugan egon diren, munduaren isiltasunak krimen horiek estali dituen bitartean.
100 urte pasatxo... [+]
Gazako genozidioak presioa areagotu du entitate sionistaren kontra arlo askotan, eta sionisten konplizeetara ere heldu da. Shapir enpresa israeldarraren eskutik CAF Jerusalemgo tranbiaren proiektuan sartzea salatu du hasieratik BDZ mugimenduak. Sei urte pasatu dira jada. Gazako... [+]
Asilo-leku sakratua Erdi Aroko lege bat zen, zeinaren bitartez justizia atzetik zituztenek elizaren eta monasterioen babesari hel ziezaieketen. Akaso, bi mila urtetan ongia egin zuten apurra. Eta, jakina, ahal bezain azkar, lege hura desegitera jo zuten, desagertu zen arte. A ze... [+]
Bilboko Udalak iragarri du Lancor-Elgorriaga eta Consonni pabiloiak berehala eraitsiko dituela, eta segidan, Udalbatzan aurkeztu du lan horiek bizkortzeko proposamena, kontuan hartu gabe 80 pertsona inguru bizi direla bertan baldintza negargarrietan: euren ondasun urriak... [+]
Gero eta ahots gehiagok –ez eskuinetik bakarrik– “migrazioaren arazoari” ausarki helduko diotela aldarrikatzen dute. Narrazioa nahi baino ezagunagoa da: lanpostuen, zerbitzu publikoen eta baita etxebizitzaren gaineko lehian ere, baliabideak omen direlako,... [+]
Gaua egiten denean, eraikin asko ipurtargi bilakatzen dira hormigoizko basoan. Egunez ezkutuan gorde duten barnealdea eszena pusketetan voyeaur begibistara agertzen dira, argiztapen artifizialaren magia bitarteko. Gaueko auto zein oinezko paseoetan lurraldea eta eraikinak... [+]
1. Bernedo terrorismorik gabeko eremu bat izango da, erradikalik gabea, eta ez da mehatxu bat izango bizilagunentzat.
2. Bi aldeak proposamenarekin ados badaude, gerra berehala bukatuko da. Patriarkatuaren indarrek adostutako lerrora egingo dute atzera, bahitutako dutxak... [+]
Kosta egiten da hitz autorizatuak eraikitzea gaur den egunean, nahiz eta hitz horiek zerbaiti buruzko ezagutza sakona duten pertsona batzuenak izan. Maria Teresa Andruetto idazle argentinarrari entzuna nion ohartarazpena: jakintzarekiko eta lan iraunkorrarekiko... [+]
Txikitan, Txiki eta Che Guevara nahasten nituen. Umetako lainoarte baten moduan gogoratzen dut, baina gerora ulertu dut: Txikik Che miresten zuen. Horregatik, haren aurpegi mitikodun kamisetarekin agertzen da bere argazki gogoangarrian, eta Askatasun haizea poema euskarara... [+]
Onartzen dut sare sozialek nahi baino denbora luzeagoa kentzen didatela hainbatetan, eta guztiak ezabatzeko ideia buruan ibiltzen dudala maiz. Debate antzuak gogaikarriak eta bortitzak iruditzen zaizkit batzuetan, eta geroz eta zabalagoa den eskuin muturreko ideien presentzia... [+]
Heziketan egin beharreko aldaketak etengabe dira hizpide, gizarte-eraldaketari begira heziketak duen garrantziaz jakitun, horra begira jarri beharra duelako modu batean ala bestean bizitza-eredua aldatu nahi duen edozeinek. Eginkizun horretara jarritakoan, baina, curriculumaz... [+]
Hasiera batean, memea ez nuen behar bezala ulertu, hitz hori entzuterakoan gustu txarreko irudiak zetozkidan burura, ustez grazia egin behar lidaketenak. Memeka zebilen mundu guztia nire inguruan, mugikor bidez irudi horiek igorriz, nire ustetan hutsalkeriak zabaltzeko besterik... [+]
Palestinan gertatzen ari dena ikaragarria dela erraten du jende orok karrikan barna, “Onartezina da! Genozidioa da!” bilakatu dira azken aldiko entzunenak. Egoera salatzeko elkarretaratzea egin, ordea, eta bidegabekeria dela pentsatzen duten hamar horietatik lau... [+]