Petrarcak itzali zuen Erdi Aroa?

  • Flavio Biondo historialari eta humanistak XV. mendean idatzitako liburu batean lehen aldiz historia hiru arotan banatu zuen: Antzinaroa, Erdi Aroa eta Aro Modernoa. Horren aurretik, XIV. mendean Francesco Petrarca poetak zedarritu zuen Erdi Aroaren ikuspegi eurozentrista iluna.

Venezia, 1483. Flavio Biondo (1392-1463) historialari eta humanista hil eta 20 urtera, Historiarum ab inclinatione romanorum imperii decades bere obra argitaratu zuten. Bertan, lehenengoz azaltzen zen historia hiru arotan banatuta: Antzinaroa, Erdi Aroa eta Aro Modernoa. Halaber, bera izan zen aurreko milurtekoa deskribatzeko medium aevum edo “tarteko aroa” kontzeptu negatiboa erabiltzen lehena.

Izena Biondok jarri arren, Erdi Aroari buruzko ideia iluna aurrez beste batzuek mamitu zuten. Nagusiki, Francesco Petrarca (1304-1374) olerkaria jotzen da Erdi Aroaren aurkako kanpaina ideologikoaren bultzatzaile nagusitzat. Poeta erromatarrak ez zeukan iraganari begiratzeko ikuspegi zabal eta baikorrena. Bizimodu gogorra izan zuen: hiri batetik bestera aldatuz, egonkortasuna lortu ezinik, Giovanni semearekin beti liskarrean, osasun arazo eta krisi erlijioso asko izan zituen. Eta testuinguruak ez zion lagundu: 100 urteko gerra, izurriteak, Izotz Aro Txikia eta uztetan izan zituen ondorioak… Avignongo aita santuen dekadentzia ere bertatik bertara bizitzea egokitu zitzaion: “Avignon gizateriaren lotsa da, bizioen putzua, munduko zikinkeria guztia dagoen estolda”, idatzi zuen.

Gizon bakar baten ikuspegi ezkorrak baino eurozentrismoak itzali zuen Erdi Aroa. Edo kristauzentrismoak zehatzago esanda, Europan bertan, esaterako, Al Andalus musulmanak ez baitzuen zerikusirik Petrarcak irudikatutako aro ilunarekin

Etsipenez oroitzen zuen kultura klasikoa, eta orduko baloreak berreskuratzeko oinarriak jarri nahi izan zituen, Berpizkundearen oinarriak, finean. Mende bat geroago Biondok zehaztuko zuen banaketa Petrarcak berak aurreikusi zuen: lehen aro klasikoaren ondoren, basakeriaren aro iluna iritsi zen eta, etorkizunean, hirugarren aroan, kultura klasikoa berriro piztuko zen. “Nire patua ekaitz ugari eta nahasgarrien erdian bizitzea da. Baina zuk (…) garai hobeak dituzu zain; ahanzturazko lozorro honek ez du beti iraungo. Lainoak urtuta, gure bilobek iraganeko distira garbian ibiliko dira berriro”.

Petrarca ez zen gai izan XIV. mendeaz haratago ikusteko, ezta Erdi Aroari buruzko kontzeptu iluna zabaltzen lagundu zuten gainerakoek ere. Erdi Aroko Europan lehen unibertsitateak eta ospitaleak sortu ziren, langileak gremiotan antolatzen hasi ziren, Erromatar Inperioaren oinarrian zegoen esklabotza apaldu zen… Eta, gainera, ez ziren gai izan Europaz haratago ikusteko: arabiarrek nabigazioan hobekuntza nabarmenak ekarri zituzten, Txinan inprenta eta bolbora asmatu zituzten eta, oro har, Afrikan eta, bereziki, Asian, migrazioak migrazio eta inbasioak inbasio, sistema politiko eta ekonomiko egonkorrek garapen kultural eta zientifikoa ahalbidetu zuten.

Hortaz, gizon bakar baten ikuspegi ezkorrak baino eurozentrismoak itzali zuen Erdi Aroa. Edo kristauzentrismoak zehatzago esanda, Europan bertan, esaterako, Al Andalus musulmanak ez baitzuen zerikusirik Petrarcak irudikatutako aro ilunarekin.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historia
Materialismo histerikoa
"Mario Lopez" eta "Gernika"

Krimen matxistak, mediatizatzen direnean, emakumeontzat lezio bilakatu ohi dira, eta bizirik badago, biktimarentzat. Nerea Barjola ikertzaileak Alcasserko kasuaren bidez azaldu zigun hori. Eta Nagore Laffageren hilketak ere lezio astun bilakatzeko arriskua izan zuen, lezioa... [+]


Jokin Pantxeska Etxebarria. Gerrako ume, aitaita
"Hiru aldiz esan dute gorria naizela, komunista!"

Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]


Nabigazioaren historiaren argazkia

2019an, Greziako Kasos uharteko uretan, ikerlan bat abiatu zuten Ikerketa Helenikoen Fundazio Nazionalak eta Greziako Kultura Ministerioak. Lanaren emaitza berriki jakinarazi dute: guztira, hainbat garaitako hamar ontzi-hondar aurkitu dituzte. Zaharrenak 5.000 urte inguru ditu... [+]


Fra Mauroren mundu zehatzagoa

Venezia, 1459ko apirilaren 24a. Fra Mauro monje eta kartografoak bere munduko mapa amaitu zuen San Michele de Murano monasterioan zeukan kartografia tailerrean. Portugalgo errege Alfontso V.aren enkarguz egin zuen lan hura, eta, mapa amaitu bezain pronto, Portugalera bidali... [+]


Artoaren iraultza: Ameriketatik etorritako ogia

 Hainbat herritan antolatzen diren sagardo egunetatik hasi eta neguko solstizioa zedarritzen duen San Tomas feriaraino, artoa ezinbesteko osagaia da folklore-kutsua duen ospakizun orotan. Nonahi ikus daitezke talogileen postuak, olanazko estalkietatik zintzilik jarritako... [+]


Eguneraketa berriak daude