Gezurrezko eta egiazko izenak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Literaturan beti eman izan zaie garrantzi berezia narrazioen protagonisten izenei. Hainbat esanahi sekreturen edo agerikoren jabe ohi dira izenok, asmo konfesagarri edo konfesaezinen gordailu, indar metaforiko edo mezu narratibo baten eramaileak, baina ia inoiz ez errugabeak. Idazle batzuek miresten dituzten beste idazle batzuk omentzen dituzte beren pertsonaien izenen bidez, Andrea Camillerik bere detektibeari Montalbano komisarioa ipini zionean bezala; Alicia Giménez Bartlett idazleak kontuan hartu zuen izenak berak definitu behar zuela, hasieratik, bere pertsonaiaren izaera, eta Petra Delicado ederra, erdi metafora erdi oximoron, asmatu zion bere protagonistari, Pío Barojak bereetako bati, bakarzale eta aldrebesenari, Silvestre Paradox bezala; ez dago frogatuta Anjel Lertxundik osotasuna edukiko ote zuen buruan inguruan gertatzen zenaz ezer ez zekien Osorio pertsonaiari izena jarri zionean, baina ez da erabat alde batera uztekoa; beste batzuk, bere itxurazko sinpletasunean, musikalitatea, esangarritasuna eta ahoskera aintzat hartu dituen hausnarketaren ondorio izaten dira, ezkutatzen dituzten pertsonaia errealak inolako zalantzarik gabe –baina beharrezkoa den distantzia gutxienekoaz– gogora ekartzeko, Harkaitz Canoren Soto eta Zeberio lez.
Beste batzuetan, fenomenoak alderantzizko norantza hartzen du, eta errealitatea da fikziozko izenaren jabe egiten dena. Hala, psikologian Dorian Greyren sindromea omen da zahartu nahi ez denaren gaixotasuna, Oscar Wilderen pertsonaiaren omenez, edo Huckleberry Finnena aldiz, erantzukizunak hartzeari tirria dion helduarena, Mark Twainren heroiaren ibileren kariaz.
Errealitatearen metafora, paradoxa, mendeku, oroitzapen, parodia... halakoxeak izaten dira fikziozko izenak. Alferrik da fikziotik errealitatearen aurka lehiatzea, ordea. Uste dut horretaz denok garela jakitun, dagoeneko. Esaterako, errealitatean halakorik izan ez balitz, eta nik nobela batean Laespada jarri izan banio Euskal Herriko talde bakezale baten bozeramaileari, euskal literatur erakundeak sinesgarritasunak oro ukatuko zidakeen. Eta agian epaileak zer esango zain egongo nintzatekeen.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
2024ko irailaren 11n, "Lortzear ote gaude?" izeneko artikulua argitaratu ziguten hainbat hedabidetan. Urtebete igaro da eta garbi esan dezakegu: EHUko gobernu aldaketak (Ferreira zen buru, Bengoetxea da orain) ez digu aurrerabiderik ekarri. Orduko zailtasunek zailtasun... [+]
Aurtengo ekainaren 25ean Eutanasiaren legeak laugarren urtemuga bete zuen. Nire iritziz, lege hori hainbat biztanleren lanari esker lortu da, eta, nolabait, pentsa dezakegu merezitako saria izan dela; izan ere, lege hori lortu bitartean pertsona askok erailketa salaketak,... [+]
2023ko uztailean jaso genuen berria antzuolarrok. Irimon bi aerosorgailu erraldoi jartzeko proiektu bat aurrera eramateko eskaera jaso zuela Udalak. Hasieran zalantzak eta galderak: nor zegoen proiektuaren atzean? Zein zen proiektuaren benetako helburua? Zein izango... [+]
Bizipen multzoa da gure historia. Esperientziek osatutako atal eta kapituluak. Errutina eta egunerokoa zipriztintzen dituzten gertaerak. Baina adin batera iritsita, bizi izandako momentu batzuk atzenduta geratzen dira, buruaren zokoren batean ostenduta. Ez ahaztuak,... [+]
Aste honetan, etxeko lanak jarriko dizkizuet. Hori gertatzen zaigu urte luzetan irakaskuntzan aritu garenoi: dena bihurtzen dugu arbel, etxeko lan eta ikas-egoera. Demagun euskal jai bat antolatu behar dugula herrian. Zer egitarau proposatuko dugu? Nola ospatu, dantzatu eta... [+]
Arantzaren buruko loreek ez zuten arantzarik, Arantzaren bizitzak, ordea, asko. Emakume izatearekin batera, jaiotzetik batzuk. Besteak gaztetatik eransten joan zitzaizkion, komisarian torturak ezarriak, Burgosko prozesuan eta kartzelan, arantza horiek denak patriarkatuak... [+]
Ez dira gauza bera. Sistema demokratiko bat, edozein eskalan, parte-hartzailea ez bada ez da demokratikoa. Demos batek ez badu lehentasunik erabakiak hartzerakoan, demokrazia eredu hori hutsala da. Israelgo Estatuan hauteskundeak egiten dira, baina ariketa politiko horrek ez dio... [+]
Teknologien azken joerengatik galdezka aritu da mastodon.eus-eko erabiltzaile bat, ezagutzen zuenak ez baitzion zirrararik eragiten. Zer pentsatua eman digu zenbaiti, eta jaso dituen erantzunak oso ezberdinak izan dira.
Nik adierazi diot teknologiek gizakion arteko... [+]
Ez dut ikusi nahi gorputza arimaren kartzela gisa. Baina ezin dut saihestu gorputz atletikoak, gazteak, osasuntsuak, ulertzea luxuzko ibilgailuak balira bezala, jabeen eramaile arinak. Gazte (osasuntsu, atletiko) ez garenon gorputzek ere bere jabeok eramaten gaituzte, baina kasu... [+]
Ikasturtearen hasiera, lankideekin, laneko deskantsuan, kafe baten inguruan, atzean utzitako hilabeteen oroimenak mahairatuz. Deskantsua paraje desberdinetan egin izanagatik ez ditugu alboratu gizarte gisa ibiltzen dugun garaia. Distantzia hartu eta geldiunean gaudenean gai gara... [+]
Trumpen muga-zergen dantza da azken hilabeteetako berri nagusietako bat. Gerra komertziala eta ekonomikoa hedabideen eta analisten ahotan daude oraindik ere. Gehienetan, baina, herritarrei gauzak era oso sinplean azaltzen zaizkie, gutxi-asko esanez Etxe Zurian ero bat dagoela... [+]
Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.
Izan... [+]
Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.
Akordatzen naiz Blanca Llum Vidal poeta maitasunaz hizketan entzun nuen lehendabiziko aldiaz. Bere esperientziaz aritu zen, besteak beste. Esan zuen bere ordura arteko bizitzan maitasuna beti amaitzen zela, baina maitasunak ez lukeela amaitu beharko sentituz bizi dela. Ez dela... [+]