Lerro buruari zentzu emanez, beste behin, "toga okerrak" Espainiako demokraziaren zirrikitu gaitzesgarriak erakusten dituzte. Espainiako sistemaren zikinkerien interpretatzaile bihurtzen dira. Demokrazia ez den eta izan nahi ez duen sistema baten parte izatearen fruitu eta ondorio. Lan egiten dutenean, lanaren amaiera beti bera dute, kartzelaren mehatxua,

Ez da berria, denboran zehar, nire inguruko pertsona asko -emakumeak eta gizonak- Espainiako eta Frantziako kartzeletan giltzapetu dituzte. Horietako batzuk hamarkadatan zehar, denak denbora gehiegi. Ezagun asko eta batzuk lagunak, benetako lagunak. Jaun eta jabe izan dira orain arte, eta orain ikusitakoak ikusita, berdin jarraitzen dutela, esan genezake. Jaun eta jabe.

Oso gai serioa da, eta seriotasunez sakondu nahi dut.

Ulertzen dut asko idatzi dela, asko, gai honi buruz, egia da. Epaitegi batzuetako aretoak lanbidearen ospea kaltetzen ari direla ere, egia da. Baina beste legelari askok sentitzen duten lotsa, Botere Judizialaren zuzendaritzak prestidigitazioa nola egiten duen ikustean, aretoak zirkuko karpak bailiran mutatuz, hori ere egia da.

Duela hamarkada batzuetatik hona, eskandaluaren gailurrean gaude, etengabeko desesperantzan murgilduta, eta, zalantzarik gabe, defendatzaile sutsuak eta interesatuak ditu. Eta ez bakarrik, prentsak interes politikoagatik, baita komertzialagatik ere, fiskal nagusiaren bezalako kasu zehatzak “handitzen” dituenean. 

Estankotasuna nabaritzen ez den eszenatoki baten aurrean gaude, eta gutxi dira faltan botatzen dutenak. Agertoki horretan, etengabeak dira ariketa politikotik eratorritako "epaiak", bata bestearen atzetik, argudio-norabide beraren inguruan: arrazoia, "Moncloa behar dute".

Irakurleekin ezartzen den "objektibotasuna" logikotzat eta osasuntsutzat onartu arren, badakit aurreko paragrafokoa bezalako eduki batekin ez dela erraza lan hau desiragarria izan litekeen orekan kokatzea. Eta ez polemikan eroso sentitzen naizelako, baizik eta  nahi dudana ofizioa eskaneatzea besterik ez delako. Estatuko "prestigio" handieneko epaitegi batzuen jarduera.         

Metatutako esperientziak esaten dit kausen artean arakatu behar dela, ondorioetan galdu gabe, nahiz eta horiek larriak izan, baita konponezinak ere.

Hemen galdera azkarrak eta zuzenak sortzen dira:

Non daude, zein dira azken hamarkadetan auzitegiekin, epaile “politikoekin” gertatzen ari denaren arrazoiak? Diharduen exekutiboak bultzatutako estrategia bati obeditzen al diote edo berarekin sintonizatzen al dute? Moncloako akolito gisa jokatzen al dute? Protagonista izateko neurrigabeko grina, ospea metatzeko gosea eta aberastasun-egarriaren biktima al dira? 

Produktu logikoak al dira, Espainiako sistema politikoan indarrean dauden botereen estankotasun porotsuaren ondorio? Izatez, ba al dago haien gaineko kontrola "egiaz" egiten duen botere edo erakunderik? Bere kontrolik gabeko independentziaren ondorioak, zenbat euskaldun -tortura erabiliz- espetxeratu dituzte? Hauek ere, sistemaren akatsak dira? 
                                             
Gaiari eutsiz, nire ustez, aipatutakoez gain, beste arrazoi batzuk ere gehitu behar dira, eta horiek dira karrera judizialera sartzeko bideak, horrela lortzen baita botere sentitzen direnei eta justiziagile zorrotz gisa jarduten dutenei "karrera egitea" ahalbidetzen dien beharrezko deformazioa. Edo ez?

"Epaile politikoak" gizarte-eraginerako gaitasuna erakutsi behar du, sistemaren beste botere batzuen aurka egin dezake edo ez, -baita gorrotoagatik ere-, baina ez da hain erradikal agertzen bere independentziaren defentsan, bere interes pertsonalen lorpenean eragina izateko gai diren erakundeak direnean. 

Zurrunbilo honetan murgilduta, epaile hauek bere zeregin teorikoaren printzipio eta helburuetatik urrun, komunikabideek indartuta eta akuilatuta, "bere" aberriaren salbatzaile sentitzen dira, eta ahaztu egiten dute karrera judizialean funtzionario gisa sartzen direla eta bere izendapena ez dagoela herri-hautapenaren menpe. 

Egungo egoerak ezin duela horrela iraun uste dut, baina okerrera egin dezakeela ere esan nahi dut. Eta hori diot, usteltze-prozesuan dagoen eta "joera pertsonalen" jarduera askeari utzitako egitura orok, bere endekapena larriagotzeko joera duelako.

Jakina, egitura orok esku hartzeko aukera emango dion esparru bat behar du, eta beraz, ezin da arazoaren kudeaketatik at dagoena izan. Auzitegi Nazionalak, A. Konstituzionalak eta A. Gorenak osatzen dute esparrua.

Agertoki ilun eta anakronikoa osatzen dute, eta bertan, "Espainiako Auzitegi Nazionala" da, zalantzarik gabe, pilatutako "prestigio" handiena duena. Bera da azken mende erdian ezagutu den astakeria juridiko-politiko kontaezin eta aitorrezinen lekuko.

Beraz, arrazoi asko daude, aipatutako erakundeen artean, bat ezabatzeko eta beste batzuk berregituratzeko. Permisibitateak eta parekotasunak -estankotasunik ezaren ondorio- Botere Judiziala gaur egun inoiz izan behar ez zuena izatea eragiten dute.

Onartzen dut hemen azaltzen dudan diagnostikoa partekatua izan daitekeela edo ez. Baita lan honetan nabarmentzen den terapia erradikala bezala sailkatzea ere. Baina arazoaren sustraietara  -konpontzeko asmoz – ahal eta behar dutenek, zentzuz eta adimenez jokatzen ez badute, egoera honetatik, ez gara inoiz irtengo, eta politikak, kronika judizialen artean jarraituko du.

Horrelako toga okerrekin, demokraziatik urrun, oso urrun. Gero eta urrunago.

Josu Iraeta, idazlea