Loreen agurra
Udazken sasoia iritsi zaigu eta ohikoak diren irudiak etorri zaizkigu; hostaje gorrixkak, erortzen ari diren hosto bakan malenkoniatsuak, haizeak astindutako orbela.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Zuhaitzen hostoekin batera loreak ere badoaz, baina lorearen iruditeria udaberriarekin lotzen dugunez, uste dut ez diegula erreparatzen loreen agurrari. Hau idazterakoan urrezko hagaxka (Solidago virgaurea) sorta daukat ordenagailu aldamenean. Mandabelarrak (Centaurea jacea) ere tente altxatzen ditu begi moreak garo artean. Aingeru-belarra (Angelica sylvestris) izango da gehien iraungo duena, izotzak jo arte errepide bazterretan ere sendo iraungo duelako, mihiluaren (Foeniculum vulgare) aldamenean.
Baratzean loreak dituenak ere honezkero bildua du uzta. Mendak (Mentha familia), izpilikua (Lavandula angustifolia), ilena (Calendula officinalis), ezkaia (Thymus vulgaris) eta erromeroa (Rosmarinus officinalis), besteak beste, dagoeneko lehortu eta jasota izango dituzue ziurrenik.
Arrosa (Rosa familia) izango da akaso loreetan loreena, edertasunaren eta lorearen ikur bat baldin bada. Hala ere, inork gutxik ikusiko dio arrosari lurrinaz haratagoko baliorik. Arrosa gorriak balio terapeutikoa ere badu eta merezi du horretaz aritzeak, sendabelarra dela esatea asko kostako zaigun arren. Kontuan izan balio terapeutikoa arrosa gorriarena dela eta ez digula balio bestelako koloreak dituenak.
Erlaxazio fisiologiko eta psikologikoa eragiten dituela ikusi da, eragin analgesikoa eta antsiolitikoa duela ere bai. Emozioek eragindako tentsioa eta urduritasuna izan baldin baditugu egokia da iluntzean infusiotan hartzeko, insomnioa badago batez ere. Gorputzeko likido atxikipena gutxitzen du, batez ere hileko aurreko sindromea dagoenean. Hilekoaren mina edo dismenorrea arintzen ere badu tradiziorik, nahiz beste sendabelar batzuk erabili izan ditugun horretarako.
Azkenaldian te beltzarekin (Camelia sinensis) nahastuta ikusten dut salgai, gosaltzeko ez da breakfast tea txarra. Rooibosekin (Aspalathus linearis) nahastuta ere goxoa dago, kakao (Theobroma cacao) aleekin batera dator askotan, sinergia polita eginez. Honek arima goxatzen duela esatea ez da atrebentzia. Infusio hauek ez dezatela arrosa olio esentzialik eduki, ia ziur sintetikoa izango baita, gorputza kutsatzeko eta kaltetzeko bestetarako ez. Benetako olio esentziala izango balu izugarri garestia litzateke eta kontrakotasuna du haurdunaldian. Ez du beste albo ondoriorik baina duen hori aintzat hartu behar da. Norberak bere lorategian dituen arrosa gorriak erabiltzea gomendatzen dut, arrosazalea denak ongi ezagutzen baititu honen beharrak eta loraldiak.
Amaitzeko, hau idazterakoan astero ikusi dudan arrosondo bat datorkit burura; Tolosan, errepide ondoan, putetxe baten hormaren kontra. Beti egon da zigortuta bezala, leku txarrean penatuta dagoen landarea ikusten nuen. Putetxea itxitakoan kolpetik hazi, indartu eta loratu da, uste dut bakarrik azaltzen dela adibidea. Eta bat-batean, edertasun handi horrek baten bat amorratu izan balu bezala, ipurditik moztu dute, desagerrarazi. Malko batekin noa ipintzera azken puntua.
Deigarria egin zaigun aurkikuntza arkeologiko batekin hasi dugu saioa. Mina tratatzeko landarerik antzinakoena aurkitu dute Tafugalten, Marokon, egindako indusketetan. Ephedra (Ephedra sinica) da sendabelarra eta prehistoriako medikuntzaz, hau da, duela 15.000 urte egiten zen... [+]
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Gaurkoan oso ohikoa ez den zerbait ekarri dugu saiora. Entzule batek gugana jo eta samariar baltsamoaren formula ekarri digu. Duela 50 bat urte Donostiako Santa Teresa klausurako lekaimeek Bálsamo Samaritano deitua egiten omen zuten, eta galdu ez dadin, errezeta helarazi... [+]
Landareen inteligentziari buruzko eztabaidak hor jarraitzen du, eta podcast honetan gustatzen zaigun gaia denez, berriro ere ekarri egin dugu. Memoria, kontzientzia eta komunikazioa gauzatzeko gaitasuna gizaki eta animaliez gain landareek ere ba ote duten da oraingo ikerketa... [+]
Espezieei buruz aritu gara gaurkoan. Aurreko saioetan ere aipatu izan ditugu, baina gaurkoan ikerketa bat ekarri dugu, datu interesgarri asko dituelako. Kurkuma, kanela eta jengibrea oso ohikoak ditugu gure artean, baina badira espezietzat jotzen diren sendabelarrak ere (ezkaia,... [+]
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Erramua, nardoa, benjui, mirra, sandaloa, garia, isipu-belarra eta halakoak hartu ditugu ahotan gaurko saioaren hasieran. Aste Santuari eta erlijio katolikoari loturikoak denak ere, sinbolismo handikoak, eta gure egunerokoan arruntak direnak, nahiz askotan ez dakigun izenik... [+]
Zientzialariek egindako beste ikerketa harrigarri bat dakargu gaurkoan. Ez da sinetsi erraza, baina Biblian agertzen den zuhaitz bat berpizteko gai izan direla esan digute berriki. Honek zer esan nahi duen, zertarainoko eragina izan dezakeen eta bestelako ondorioei buruz aritu... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Garoa atzeraka eboluzionatzen ari dela irakurri dugu, eta beste behin, filosofatzeko atea ireki digu horrek. Harvard Unibertsitateko ikerketa batek ekarri du albistea, 360 milioi urte dituen espezieak eboluzioaren inguruko ideiak auzitan jarri dituelako. Eboluzioa... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Beste podcast bat dugu abiapuntu gaur: "La senda de las plantas perdidas" saio etnobotanikoa. Gurea entzuten duzuen askorentzat interesgarria izango delakoan. Bere newsletterra jasotzen dugu (gomendatzen dizuet), eta itxaropenaz eta landareez egindako hausnarketa... [+]
