Jon Harluxet, Duzunaritzeko laboraria: “Duela 50 urte, etxalde bezainbat hazi mota bazen”
Jon Harluxetek Duzunaritzeko bere etxaldean nagusiki euskal arto gorria ereiten du. Lekuko arraza eta barietateen garrantziaz mintzatu zaio Laborari astekariari.
Biodibertsitatea ttipitzen ari dela, zoin dira arrazoinak, noren falta da?
Biodibertsitatearen berreskuratzeko interesa zoin den erranez ihardetsiko dut. Biodibertsitatearen begiratzea eta baliatzea beharrezkoa da beste laborantxa modelo batetarat joaiteko. Nahi bada tokiko laborantxa herrikoia egin, hots bere inguramena eta bere ekosistemak baliatzen dituena, tokiari egokia zaion genetika ukaitea beharrezkoa da. Toki guziak desberdinak direnez, toki bakotxari egokia den genetika atxeman behar da. Laborantxa herrikoia egin nahi bada, ezinbestekoa da bioaniztasunaren lantzea.
Azken urteetan, laborantxa mota batek desagertarazi ditu ainitz kabale eta landare mota...
Azken hamarkadetan bai... kabaletan landaretan bezala. Hazien kondua hartzen bada, nork kontrolatzen du egun hauen iturria? Katalogo batean hautatzen dira bainan ez da gehiago aniztasunik. Izugarria da galdu dena. Sagarretan hasi da lan bat hemen, baratzezainek hasia dute ere, bainan 50 urtez ainitz galdu da. Duela 50 urte, toki bakotxak bazituen bere haziak gai guzietan, etxalde bezain bat mota bazen denendako. Bioaniztasuna, genetika, beste batzuri utzi ditugu. Laborantxaren garapenaren ondorioa da, produktibismoaren ondorioa. Logika industrialean, dena zatitzen da, hazi egilea alde batetik, esne egilea bestetik, transformatzailea bestalde, etab.
Etxe haziak lantzen dituzue. Ohartzen zirezte alorrean desberdinak direla, hobeki ihardokitzen dutela?
Beren abantailak eta beren mugak badituzte. Abantail argia da hazirik ez dela erosten gehiago. Ekonomikoki ez da guti. Ni ohartu niz tokiko arto gorriak baduela gustu hobea. Ez da harrigarri, betidanik jendek jaten zuten hemen eta selekzioa gustuaren gainean egin dute ere, ez dute gustu txarrekoa atxiki. Alde ezezkorra da 50 urtez ez dela selekzionerik egin arto mota hortan eta ez dela egokitu gaurko beharreri. Lehen, ostoak kentzen zituzten eta gero zangoko gaineko partea mozten zuten, eskuz, behieri emaiteko, ondorioz haizeak makur gutiago egiten zuen nahiz artoa haundia izan.
Gaurregun, ez niz ari osto eta gaineko buruen kentzen. Beraz haizearengatik beranta hartzen dugu, artoak ez du aski ihardokitzen. Jakin behar da ere 50 urtez lan haundia egin dutela hazi egileek Ameriketan, obsesioa bezala, errendamenduaz eta haizeari ihardokitzeaz. Ahal guziak hortan sartu dituzte. Hortan gibelatuago gira, galtze pixka bat bada biltzean, alorraren itxura ez da beti ederra.
Amalur proietuak euskal laborarieri bide hortarik joaiteko gogoa sortu behar luke?
Alabainan hori nahi ginuke. Zer nahi desmartxa bada gaurregun tokiko ekoizpen eta tokiko laborantxari buruz bainan sentsu hortarat joaiteko tokiko genetika landu behar da, tokiko errealitatean. Sail guzietan. Ekonomikoki ere, gure eskualdea eta laborantxa ttipiak ateratu nahi badira, balioa eman behar zaio ekoizpenari, hots ekoizpena desberdindu behar da. Ipar orratz horren hartzeko, bioaniztasuna landu behar da.
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Mandio eta kanpandorreetan hontz zuriaren ulu mikatza gero eta gutxiagotan entzuten dugu. Zer dela eta? Urbanismo basatiaren eta laborantza intentsiboaren ondorioz, bere habitata suntsitu dugu. Baina gaueko hegazti harrapari bitxia funtsezkoa zaigu, soroak osasuntsu mantentzen... [+]
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Maiatzaren 10ean Zestoako iraeta auzoan kokatuta dagoen amillubi proiektuan elkartu ziren elikadura burujabetzaren aldeko herritarrak eta laborariak. Udaberriko Festaren bigarren edizio honetan, goizean bi mahai-inguru antolatu zituzten eta entzulez bete zen amilibia baserri... [+]
Kapitalismoaren lekuan lekuko eta garaian garaiko egoerara moldatzeko gaitasuna harrigarria egiten zait batzuetan. Espero ez duzun tokian azaltzen dira antzekotasunak, eta hara non, bat-batean konturatzen zara munstroak Mallorcan hartzen duen itxura ez dagoela etxean bertan bizi... [+]
Ostia kolektiboko milintanteek 8.742 euro ordaindu beharko dizkiote Bouygues enpresari, eta beste 2.000 euro abokatuen gastuentzat. 2022ko abenduan buruturiko desobedientzia ekintzan promotore horren maketa bat zikindu izanagatik zigortu dituzte.
Gaur, maiatzak 15, San Ixidro da, Baserritarren Eguna. Egurra Ta Kandela baserritar ekintzak salatu du ekologikoan lan egiten duten laborariak landutako azalera handitzeko diru-laguntzatik kanpo utzi dituela Gipuzkoako Foru Aldundiak. Horregatik, 12:00etan Aldundiaren aurrean... [+]
Aurten ez dut aparteko ilusiorik San Ixidro egunerako. Ez dut girorik aurkitzen. Ingurura begiratu eta giro ospela. Burua lanean jarri behar izan dut epeltasun bila, eta hara non, azaldu zaizkit gure gazten zain hilabeteak daramatzaten lagunen irribarreak. Bihotza epelxeago dago... [+]
Espainiako Gobernuak Eskola Jantokien inguruko Errege Dekretua atera berri du, Euskal Herri Hegoaldeko eskola jantokien kudeaketan eragingo duena. Spoiler: elikadura sistema osasuntsu eta jasangarri bat garatzeko inolako asmorik erakusten ez duen dokumentua da.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]
Maiatzaren 17an bertaratu eta barazkiak landatzeko hitzordua jarri diete herritarrei. Karia horretara egun osoko egitaraua osatu dute, Marieneako lurrak laborantzarako atxikiak izatearen alde.
Klima aldaketaren eraginez, munduko lurralde gero eta gehiago idortzen ari dira, milioika pertsonaren jarduera eta bizimoduak kolokan ezarririk. Fenomeno horren frontean dago India erdialdeko Maharashtra estatua, non klimaren berotzeari eta lehortzeari metatu zaizkien oihan... [+]