Elgoibarren jaioa, 90 urterekin zendu da Jon Etxabe Garitazaleia, apaiz izandakoa eta ETAko kide ohia. Hamahiru urterekin seminarioan sartu zen, eta filosofiaren eta humanitateen alorreko ikasketak egin zituen, eta apaiz sartu gerora.

20 urte eskas zituela Francok inauguratu zuen Donostiako seminarioa, Etxabe bera bertan zela; Mikel Asurmendiri ARGIAko elkarrizketa honetan kontatu zionez, ordurako, 1954rako, "seminaristen artean, nolabait, bazegoen euskal sentimendu nazionalista, baina kalean ez zen hori sumatzen".

Honela segitzen du: "Franco eszenatoki gainean gogoratzen dut, sermoi antzeko hitzaldia bota zuen, militarrez inguraturik. Pasilloan pasa zen eta “Viva el Papa” zioten inguruan. Roman Orbek, falangista eta gure teologia irakaslea, Francoren aldekoa zela esaten zigun harro. Lehen aldiz, haren kontrako jarrera moduko bat zegoela jabetu nintzen. Baina giroa ez zen politikoa, ez genuen politikaz hitz egiten. Etxetik kanpo, erregimenaren aurkako nire lehen sentipen abertzaleak izan nituen orduan".

ETAn sartu zen lagun baten bitartez: hark eskatu zion ETAko kideen talde bat leku batetik bestera mugitzeko, eta laguntza moduan egin zuen. Txabi Etxebarrieta ezagutu zuen horrela. "Oso garai gogor" gisa definitu zituen horiexek, lehenengo Etxebarrieta eta ondoren Meliton Manzanas hil zutenekoa. Aipaturiko elkarrizketatik hartu dugu pasartea:

***********************

Apaiza izanda, nola hartu zenuen Manzanas hiltzea? 

Izugarri gogorra izan zen niretzat eta denontzat. Lehenengo atrakoak bezala. ETA dirua bankuetan lapurtzen hasi zenean, jendeari kosta egiten zitzaion onartzea. Agian, Manzanas hiltzea onartzea errazago izan zen dirua lapurtzea baino. Beste hilketak etorri zirenean are zailagoa izan zen onartzea, noski. Ni ordurako kartzelan nintzen.  

Artean ETAn sartua zinen jada.

Txabi hil eta gero ere laguntzaile nintzen, legala, ez nintzen ETAko kide. Bartzelonatik itzuli ostean, txakurrak atzetik neuzkala ohartu nintzen. Maria Luisa klandestinitatera pasa zen, eta orduan, esan zidaten ea nahi nuen ETAn sartu. Baietz esan nuen, baina erabakia hartzea oso zaila eta gogorra izan zen.

(...)

Apaiz bat talde armatu bateko kidea.  Apezpikuak zer pentsatuko zuen?

Ez dakit... Elizan eskandalizatuko ziren, noski. Klandestinitatean sartu eta nire gogoeta hauxe izan zen: “Elizaren dotrinaren arabera apaiz bat talde armatu batean sartzea kristoren kontraesana da. Baina herri honetakoa naiz eta aukera hau egin dut. Eliza ofizialari begira jarri, eta kristau bezala, pentsatu nuen: Elizak beti hartu ditu armak. Erromako enperadore Konstantinok izugarrizko borrokak izan zituen bere buruarekin, biolentzia erabiltzeko unean. Gurutze bat agertu omen zitzaion. Bada, niri ere halako zerbait. Kristauak talde armatuetan antolatuak ziren eta harremanetan zeuden Konstantinorekin. Hura gerra galtzeko zorian egon zen, eta kristauek haren alde egin zuten.  Erdi Aroan ere Elizan borroka izugarriak izan ziren, armatuak. Adibidez, Nafarroa inbaditzeko baimena eman zuen Elizak.

***********************

Burgosko auzian zigortua

Espainian ihesean zebilela atxilotu zuten Etxabe 1969an, eta Burgosko auzian epaitu gero. Zazpi urte igaro zituen espetxean, eta 1976an irten zen libre, berak dioenez, "sasi-amnistiarekin".

ETAren VI. biltzarraren ondotik, Liga Komunista Iraultzaileko kide egin zen. Honela mintzatu zen biltzarraz:

"Hori izan zen nire lehenengo eztabaida teoriko garrantzitsua. Ordura arte ez zen eztabaida politiko sakonik egina. Batzuek gure izenean eztabaidatu bai, baina taldean erabakirik ez zen hartzen, kanpoko dokumenturik ez zegoelako. Geroago informazio asko jaso genuen, joera askotako txosten pila. Nire funtsezko ideia hauxe izan zen: “Langileriak askatzen du Euskal Herria edo honek ez du benetan askatasunik lortuko. Independentzia politikoak ez du herria askatzen”. Borroka armatuak ez zuen lehentasunik niretzat, independentzia lor zitekeen, baina herriaren benetako askatasunik ez. Langileria askatzaile eta aske izan gabe, ez zela hori beteko pentsatu nuen".