Iraultzak pobretzea dakar, motzarelo
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Goldea, gaur egun ezagutzen dugun goldea, golde belarriduna, oso berria da gure artean. Lehen, golde txikia, besabea eta, batez ere, laia erabiltzen ziren. Golde belarridunari gorazarre egiten zaion garaian bizi gara, eta horrek bizia kendu besterik ez digu egiten. Goldea zenbat eta sakonago sartzea indar erakustaldia da, lurra txikitu beharreko arerioa balitz bezala. Horretarako, gero eta indar handiagoko traktoreak ditugu, eta sekula santan airerik arnastu gabeko eta eguzkia eta ilargia ezagutu ez dituzten sakonerako lur mailak azaleratzen ditugu.
Iraultze hutsak kalte nabarmenak dakarzkio lurrari. Lurra gehiago da unibertso oso konplexu bat ekosistema soil bat baino. Konplexutasun horretan, izaki asko bizi da uztarri erraldoi batean elkar korapilatuta; elkarren premia dute behar bezala elikatu eta ondo bizitzeko. Denek denen beharra dutela jakinaren gainean, loturak askatasuna dakarkie. Emanhartuko elkarbidea elikatzen dute etengabeko konexio anitz eta anitzek, eta bata bestea adoretu, bihotz eman eta bizitzeko, soilik bizitzeko pizten dituzte. Izaki jende ugari bizi da lurrean eta, biziz, lurrari bizia ematen diote. Lur bizi batean landareak ondo baino hobeto biziko dira; elkarlan horretako partaide dira landareak ere. Landareek bizilagun guztien beharra dute, eta landareena ere bai haiek: bakterio, zianobakterio, alga, birus, onddo eta abarrek. Denak denen konektore dira. Ugarienak bakterioak dira, baina biomasari begiratuta onddoak dira masa handiena, gutxi gehiago %70.
Onddo horiek hifaz osaturiko mizelioetan bizi dira. Goldea sartzen dugunean, mizelio delikatu horiek ebakiko ditu. Era berean, lur sakonean bizi diren beste mikroorganismoak, oxigenorik behar ez dutenak, haizea hartzera aterako ditu. Lurrazal emankorra azpiratuko du, eta bertan bizi diren mikroorganismoak, oxigenoa behar dutenak, lurperatuko ditu, bertan itoaz. Goldeak egiten duen lehen lana lurra pobretzea da. Lurra iraultzeak lurra pobretzea dakar, motzarelo. Lurreko bizitzari, eta hortaz munduko bizitza osoari izugarrizko nahasmendua sortzen dio, mikrobiologia mailan, batez ere. Baina onddoek eta bakterioek landareak elikatzen dituzte, eta era berean landareetatik jaten dute. Haiek kaltetuta landareak kaltetuko dira. Eta golde kolpea onbideratzen hasten direnerako aprobetxategi, aukerazale, baliatzaile, lapur oportunistaren bat etorriko da eta ingurua jakiz hustuko du.
Mekanizazioaren kulturak lurreko organismoen azpiarmonia hautsiko du eta elkarbizitza suntsituko. Hori gutxi ez eta goldezaleek, batez ere nekazari industrial “gure bizitza kalitateak bost” taldekoek ongarri, herbizida, pestizida, fungizida eta intsektizida kimiko industrialak erabiliko dituzte. Horiek landareak janari merkea hartzera bideratuko ditu, “zabor janaria” edo “janari azkarra” oximoronekin ederki definitutakoa. Pestizidek ekosistema hustu egingo dute, ondorioz materia organikoa faltako da eta atzetik lurra higaduraz erabat galduko da.
Sintesi kimiko industrialeko gaiak erabiltzeak, simaur, luar, ongarri organiko naturalik ez erabiltzeak eta golde gero eta handiagoekin gero eta sakonago iraultzeak lurra pobretzea dakar. Gu pobretzea. Gu hiltzea. Argindarraren itzalaldia ez, elikagaien itzalaldia. Armen gerrak negozioa dira, baina gosearen gerra da eraginkorrena. Begira Palestinara. Gora goldea!
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]