Enbata: Zein dira euskararen erronkak Herriko Etxeen mailan?

Eneko Gorri: Askotan uste dugu euskararen etorkizuna beste maila batean kokatzen dela, baina Herriko etxeek asko egin dezakete euskarari etorkizun sendoa emateko lurralde huntan. Auzapezek eta herrietako hautetsiek ez diete euskararen gaia Elkargoari edo terrenoko eragileei delegatu behar. Haien esku hartzea erabakigarria da.

2024ko ekainean, Euskararen Erakunde Publikoak eta AUDAP agentziak perspektiba soziolinguistikoei buruzko txosten biziki interesgarria aurkeztu zuten. Bertan, hiztunen dentsitatea emendatzeko pista interesgarriak diseinatu zituzten. Biztanleriaren % 80 euskalduna ez den lurralde batean, asko dugu egiteko: erdaldunak euskarara erakarri, euskaldunak aktibatu, ikasten ari direnak balorizatu, gazte belaunaldiak ahaldundu, etorri berriak arduraz jokatzera bultzatu…

Garatzen dituzten politika publikoetan euskara txertatuz, herritarrekiko komunikazioan eredugarri izanez, duten irudi legitimizatzailea erabiliz, herrietan euskarari toki zentralagoa ematen ahal zaio.

Enbata: Zer neurri plantan eman daitezke segidan Herriko Etxe baten mailan?

Eneko Gorri: Agintaldi bateko lehen erabakiak funtsezkoak dira. Garrantzitsua da, beraz, hizkuntza politika mailan lehen urtean engaiamendu erabakigarriak hartzea. Lehen erabakia izan daiteke hautetsien artean exekutiboan parte hartzen duen eta hierarkian ongi kokatua den euskara auzapezorde bat izendatzea. Gisa horretan, gaia defenditu eta mahai gaineratzeko aukera sortzen da. Ondotik, politika publikoak garatu ahal izateko, hizkuntza politikari dedikatutako funtzionamendu aurrekontu bat bozkatzea dator. Horrela, urtero euskararen aldeko ekintzak plantan emateko baliabideak mobilizatzen dira. Azkenik, euskararen bide orri bat definitzea eta bozkatzea izan daiteke, 6 urteetako progresioa agerian emateko eta euskarari aitortza ofiziala egiteko. Hauek lirateke beste askori ateak zabalduko lizkieketen lehen hiru engaiamendu egituratzaileak.

Enbata: Zein lansail jorra daitezke euskararen arloan kargualdi baten baitan?

Eneko Gorri: 6 urte gutxi da euskararen biziberritze prozesua bere osotasunean begiratzen baldin badugu, baina aldi berean asko egin daiteke. Edo ez. Azken 3 urteetan Plazararekin sentsibilitate politiko desberdinetako 15 herriko etxerekin lan egiteko aukera izan dugu. Askotan euskararen alde zerbait egin nahi zuten baina nondik hasi ez zekiten hautetsiekin topo egin dugu.

Sinple egiteko, herrietako hizkuntza politikan lau erronka eta bi dimentsio direla erraten diegu maiz: transmisioa, erabilera, ikusgarritasuna eta prestigioa lirateke erronkak. Hots, euskara ez dakitenei ikasteko bidea errextea, dakitenei erabiltzeko eskubidea bermatzea, denei eta denetan hizkuntza ikusteko aukera ematea eta euskarari funtzio sozial azkarra ematea. Eta hori jokatzen da bai herriko etxe barnean (haren zerbitzu eta herriko sateliteetan), eta baita kanpoan ere (elkarteak, sektore sozioekonomikoa, eskolak…).

Hortik aitzina, errex da neurri eta ekintza konkretuak aurkitzea. Hautetsi batek mimetismoz joka dezake, ondokoak egiten duena kopiatuz, edo sormenez bide berriak esperimentatuz. Baina garrantzitsua dena ekitea da: biztanle berriak errezibitzean euskarara hurbiltzeko gomita aktiboa eginez, eskoletan euskararen irakaskuntza sustatuz, herriko zerbitzuetan, haurtzaindegietan eta aisialdi eskaintzan euskara txertatuz, herriko komunikazioan euskara lehenetsiz, langileak formatuz, hizkuntza paisaia euskaldunduz, diskurtso berrien jalgitzean parte hartuz, euskararen aldeko dinamiketan parte hartuz (Korrika, Euskaraldia, Urtaroa…)

Enbata: Azken hitz bat irakurlea sentsibilizatzeko, 2026ko hauteskundeetan hautu argia egiteko unean, aitzinean eman dituzun parametro horiek kontuan hartzeko premiaz?

Eneko Gorri: Azken hamarkadetan aitzinamenduak ezagutu ditugu euskara mailan. Baina horrek ez du gorde behar hizkuntzak bizi duen egoera kaskarra: gaur egun egiten ari garena mantentzea gibelera egitea da. Intentsitatea ozka batez igo behar dugu, datozen belaunaldiak Ipar Euskal Herri euskaldunagoan bizi daitezen nahi badugu.

Baina 2026ari begira, hautesleen arreta piztu beharko lukeen bigarren elementu batek kezkatzen gaitu: eskuin muturreko ideien gorakadaren eta euskararen arteko lotura. Mugimendu abertzaletik kanpo, gero eta gehiago entzuten ari gara inportantea dela euskara « kontserbatzea », « erroak garrantzitsuak » direla, « Iparraldea asko aldatu » dela eta « etorri berriek kalte handia » egiten diotela euskarari. Nostalgia eta deklinismoa defendatzen dituztenei erran behar diegu euskararen aldeko borroka etorkizunaren izenean eramaten ari garela, ez iragan idealizatu baten berreskuratzeko. Tokian toki eraikitzen da amesten ditugun Euskal Herri eta mundu libreago, parekideago, justuago, jasangarriago eta anitzagoak.