Heldu-lekua eta kortsea
Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien azpi-aro ugari ere.
Epe horiek heldulekuak dira. Baliatzen ditugu, alde batetik, ikerketa errazago egiteko eta, bestetik, irakaskuntza eta azalpena ulergarriago suertatzeko. Tarte horien helburuak dira gertakari historikoak ordenatzea eta gutxi gorabehera ezaugarri sozial edo politiko berberak dituzten aldiak sailkatzea. Gainera, historialariok ezin dugunez giza-iragana osotasunean ikertu, ikergaia zatikatu eta pasarte batzuk aukeratzeko balio dute.
Baina historiaren aroak, eta horien hasiera eta bukaera markatzeko mugarriak, konbentzionalak eta arbitrarioak dira. Hau da, ez dira aro naturalak, historialarion artean erabakitakoak baizik. Historiaren protagonistek ez zekiten zer aldi edo garaian bizi ziren. Esaterako, Santimamiñeko labarrak pintatu zituztenek ez zekiten Goi-Paleolitoko Magdaleniar aldian bizi zirenik eta Inkisizioaren aginduz kiskali zituzten zugarramurdiarrek ez zekiten Aro Berri edo Modernoan bizi zirenik.
Alabaina, epealdi eta mugarriok ezinbesteko helduleku diren arren, batzuetan historia ulertzeko arazoak sor ditzakete. Batetik, “aurrerabidearen” edo “garapenaren” zentzu ilustratua naturaltzat hartu izan delako sarri. Mendebaldeko pentsamoldean, historiak aurreranzko ibilbide jarraitua eta determinatua zuela pentsatzeko joera egon da. Horren arabera, Mendebaldea zibilizazio aurreratua litzateke eta garapen maila apalagoko beste gizarteak, aldiz, atzeratuak lirateke, guk egin dugun bidea oraindik egin ez dutenak. Gizarte aurreratu eta atzeratuen arteko banaketa hori arrazakerian oinarritzen da eta sarri kolonialismoa justifikatzeko erabili izan da.
Bestetik, kontuan hartu behar da banaketa horiek Europako historiarentzat egin zirela eta ez direla unibertsalak. Aro historikoen banaketa klasikoa Christoph Martin Keller alemaniarrak egin zuen XVII. mendearen bukaeran. Baina zatiketa hori ez da ongi egokitzen munduko lurralde guztien iraganera. Badu zentzurik Antzinaroaz edo Erdi Aroko feudalismoaz hitz egitea Afrikan, Ameriketan edo Asian?
Azkenik, kontuan hartu behar dugu, epealdien arteko banalerroak arbitrarioak direnez mugarri horiek ez dituztela garai aldaketak zehazki islatzen. Normalean aldi historikoak eta testuinguru sozialak ez dira goizetik gauera aldatzen. Absurdoa da pentsatzea XVI. mende bukaeran herritarrak egun batez oheratu zirela erdi-arotar eta biharamunean esnatu zirela moderno. Gainera, historialarien artean, joera egon da garai historiko homogeneo xamarrak aztertzeko. Baina nire uste apalean, trantsizio garaiak dira interesgarrienak, aldi batetik bestera pasatzerakoan ikusten baitira aldaketak, ñabardurak eta argi-ilunak.
Ikusi dugun bezala, historiako aroen banaketa batzuetan helduleku izan daiteke, baina beste batzuetan kortse hertsatzaile bat da. Horregatik, egun garai eta epealdi historikoak modu malguagoan ulertzeko joera dago, eta, azalpen historikoa errazteko lagungarri diren heinean, beharren arabera moldatu daitezke.
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
1917tik 1980ra erraketalariak profesionalki aritu ziren munduko frontoi ezagunenetan. “Chiquita de Anoeta”, “Arane”, “Emili”, Albisu, “Amparito”, “Chiquita de Aizarna”, “Asteasu”... Hamaika pilotari... [+]
Unibertsitatera sartzeko azterketa eredu berria estreinatu eta gutxira, datorren ikasturterako azterketa berriz ere “goitik behera” aldatuko dietela eta probak eskakizun maila altua izango duela salatu du EAEko Historiako irakasle talde batek. Azterketa eredua... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Reggaetonarekin eta antzekoekin, musika estilo bat ez ezik, Puerto Ricok beste ideia bat zabaldu du mundu osora: turistifikazioaren eta iragan kolonialaren artean dagoen lotura estua. Milioika jarraitzaile dituen Bad Bunny artista da mezu horren bozgorailu. Azken diskoan Jorell... [+]