Goazen Pirietara, glaziarrak urtzera
Elurrak ebatsi banizkio / neria izango zen, / ez zuen alde egingo. / Bainan, honela / ez zen gehiago Pirinio izango… / eta nik… / Pirinioa nuen maite. Hala dio, edo antzeko zerbait, akaso euskal kulturako bertsorik ederrena denak: Joxean Artzeren Piriak Piri. Ez al gara gu, orain, Pirinioei bere elurrezko hegoak mozten ari? Ez al gara asteburuetako furgoneteo-pirineo aisialdiarekin, Ruper gore batek errango zuena egiten ari?: Hil ezazu maite duzun hori.
Ipar Globaleko klase ertainen turismo fosilfriendlyak gora egin duen modu beretik egin dute behera Pirinioetako elurrek. 1950ean 25 milioi bidaia turistiko egon ziren munduan, aldiz, 2018an 1.400 milioi izan ziren. XIX. mende erdialdean 247 hektarea glaziarrek zeharkatzen zituzten menditzar horiek, aldiz, 47 hektarea dira orain. Alpinista zaharrak harritu zituzten izotz masa izugarriak, eraikinen tamainakoak, findu eta disgregatuak, kasik ezkerra diruditela.
Kea zerion Nafarroari 2022an (oi Baldorba!) eta klima larrialdiaz aunitz kezkatu ginen, baina, lehendabiziko malutak erori eta teleaulkiak mugitzen hasi direnean: Decathlon, kargatu txurgoa eta eman kontaktuari. Freeee… Euskal progresiaren Whatsapp taldeetan: “Norbait Pirietara?”
Bere bizimodu inperiala zalantzan jartzen ez duen herriak ez du sekula onartuko trantsizio ekosozialik, ez sekula eskuratuko burujabetzarik
Krisi ekosozialak klase arrakala nabarmena du, noski: %1 aberatsenak, %50 pobreenak baino isuri gehiago; Frantziako hegaldien erdiak, populazioaren %2k. Baina bada garaia guk, mendebaldarrek, gure inpaktuaren erantzukizuna onartzeko, betiko “baina hura okerragoa da” pasiboan gelditu beharrean. Edo, akaso, Manadaren erasoen larritasunak justifikatzen dute nik ostatuan ukitu-erasoa egitea? Alderantziz: bi eskalen ezberdintasuna nahiz lotura ulertzean gara gai ikusteko egiturazko arazoa. Eta gure egiturazko arazoa kapitalismo fosila da. Eta pirikontsumismo fosilak, makinaria horren pieza eta sinbolo, zera dakar:
Batetik, denen atmosfera gure zabortegi pribatu bilakatzea, glaziarren negarrerako. Batez bertze, EAEko pertsona bakoitzaren CO2 isuriak 8,4 tonakoak dira urtean. Haatik, planetaren tenperatura 2 graduren azpitik mantentzeko bakoitzak 2 tonako aurrekontua badugu… niri ez zaizkit kontuak ateratzen. Donostiatik Ordesara joan-etorria 200 kilogramo CO2 (urteko aurrekontuaren 1/10 janda eta oraindik ez gara patatak frijitzen hasi). Pirinioetara ortziraletik igandera tona eta erdiko katxarro batean gasolina erretzen joan nahi badugu, gure oroitzapenetan paisaia elurtu horien puskak lapurtzera, orduan, biharkoek ezinen dute. Eta ez al dituzte haiek ere tontor horiek, Belaguako haran berdeak merezi? Martxa honetan, Euskal Harria da geldituko den nazio bakarra.
Astean zehar hirian prekarizatuta, baina asteburu eta oporretan low cost bidaiak tuboeskape gisa
Bertzetik, inpaktu sozioekologikoak daude euskozentrismotik haraindi. Non daude gure ibilgailu pribatuen harrobiak? Miña-han. Kapitalaren nazioarteko banaketak zainak irekitzen ditu Hego Globalean, mozkinak pilatzen ditu multinazionaletan eta kontsumozko ondasunak klase ertainentzat. Inpaktua-metaketa-kontsumoa. Bertzela errateko: ginearra zuloarekin gelditzen da, akzioduna billete-sortarekin eta mendebaldarra jostailuarekin. Hortaz, bat ezin da internazionalista izan eta Pirietara astebururo txurgoan joan.
Baina furgoneteoaren kultura neoliberalaren gakoa ez da soilik inpaktu material ikusezina. Hegemonia da kontua, kapitalismo garatuak porrekin baino kontsumoarekin diziplinatzen baitu. Funtzio bikoitza betetzen du hiperkontsumismoak: merkantzia saltzea eta sistema legitimatzea. Furgoneteoaren kasurako: Volkswagen guapoa eta Petronorren gasolina erosi eta askatasunaren eredu neoliberala normalizatzea. Astean zehar hirian prekarizatuta, baina asteburu eta oporretan low cost bidaiak tuboeskape gisa. Hegemonia hori da desartikulatu behar dena. Zein herrik eskatuko du deskarbonizazioa bere gozamena gurpil gainean eraiki badu?
Luxu publikoak behar ditugu, Pirinesa autobusak, mendizaleen klub gehiago, komunitatea berregin, eta, agian, urtean gutxitan joatea
(Kotxea-lana auzi gordina bertze baterako. Galdera bat soilik: kotxea behar da lanerako edo lana eta bizitza eraiki dira kotxearen arabera?)
Eta beraz, Piriniorik gabe? Ez doike! Kotxearen aitzinetik baziren mendizaleak, Netflix baino lehen Zinema Paradisoak baziren bezala. Luxu publikoak behar ditugu, Pirinesa autobusak, mendizaleen klub gehiago, komunitatea berregin, eta, agian, urtean gutxitan joatea, baina, tempus ezberdin batekin. Agian, Pirinioek errespetu eta denbora gehiago merezi dutelako. Ez dezagun akabatu maite dugun hori!
---
Pirinioei elurrezko hegoak mozten dizkien eta pasako txoriak Almeriako negutegietan preso dituen ekonomia bat eta bera da. Baina bere bizimodu inperiala zalantzan jartzen ez duen herriak ez du sekula onartuko trantsizio ekosozialik, ez sekula eskuratuko burujabetzarik.
Gorka Laurnaga
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.
Euskalduna naizen aldetik,... [+]
Noizbehinka aipatu ohi da zientzia, edo hobe esanda akademia, gizartetik urrunegi dagoela. Gauzak honela, aditu eta arituen arteko distantzia ahalik eta txikien izatea da jasangarritasunaren zientziaren zioetako bat. Jasangarritasunaren arloan aritzen garen zientzialariok... [+]
Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]
Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?
Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]
Zein da otordu egoki baten proportzioa. Nondik dator egunero ahora eramaten dudan ogia. Zergatik ez dut goserik. Nork erabakitzen du zu ez zarela ni, gu ez garela berdinak. Nola egiten da janaria. Non altxatzen dira dorre garaiak eta non harresi mortalak. Nork jaten du eskuekin... [+]
Europako lau presidente gudazaleek (Emmanuel Macron, Keir Starmer, Friedrich Merz eta Donald Tusk), maiatzaren 10ean 30 egunetako su-etena exijitu zioten Vladimir Putini. Errusiako presidentearen erantzuna: “Maiatzaren 15ean has gaitezen bakea negoziatzen... [+]
Historikoa izan da, Monarkia Espainiarreko epaitegi batek honako ebazpen hau onartu du: "Iratxe Sorzabal zaintzeaz arduratzen ziren funtzionarioek elektrodoak aplikatu zizkioten deklaratzera behartzeko, eta horrek zera dakar, haren oinarrizko giza eskubideak nabarmen... [+]
Energia eta telekomunikazio burujabe eta iraunkorraren aldeko manifestu kolektiboa.
Israelgo Estatuaren aldeko funts batek Espainiar Estatuko makrojaialdi gehienak erosi ditu. To. Hondartza ondoan noria eta guzti duen jaialdia zein hardcoreta tatuajedunak joaten direna, 1.400 miloi euroko trukea, Palestinako kolonia israeldarretan etxebizitzak eraikitzeko... [+]
Gasteizko Arana auzoan Nazioarteko Babeserako Harrera Zentroa birgaitzeko lanak hasi ondoren, bizilagun okupatuak eta kezkatuak garen aldetik eta Euskal Herria benetako harrera- herria izan dadin, berriz ere publikoki posizionatu beharra ikusi dugu. Beste behin ere lengoaia... [+]
Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.
Azken asteotan, energia berriztagarriei buruzko eztabaida komunikabideetan zabaldu da. Euskal Herrian, lehenik eta behin, Aritz Otxandianok jasandako erasoaren kasu mediatikoa izan genuen, berak energia berriztagarrien aldeko jarrerari egotzi ziona; handik egun gutxira,... [+]
Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]
Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]
Ez dakit itzalaldiak itsutu gaituen edo itsu gaudelako itzali garen. Edozein kasutan, itzalaldia ez da gaur hasi eta bukatu den gertaera histerikoa –barkatu, historikoa–. Aspaldian hasi zela uste dut eta, zoritxarrez, ez zen San Prudentzio egunean amaitu.