Supermerkatuetan ilara luzeak ikusten ari gara egunero, lehenik Hego Euskal Herrian eta ondoren Iparraldean, konfinamendu agindua hasi zenetik. Gune horiek gaixotasuna kutsatzeko errazagoak dira jende pilaketaren ondorioz eta neurri oso zorrotzak ezarri dituzte zenbait kasutan. Elikagaiak lortzeko saltoki handiez gain, ordea, beste aukera osasuntsu eta arduratsuago batzuk ari dira sortzen han eta hemen.

Lehen sektoreak gogor jasan du Covid-19aren kolpea, batez ere ekoizle txikiek, ostatu eta eskola jantokiak itxita, herrietako merkatu asko murriztuta. Hala, euren janariei aterabidea emateko, tokiko banaketa sareak antolatu dituzte. Krisi honekin beste behin ikasten ari gara hurbileko ereduak direla jasangarrienak, solidarioenak eta osasuntsuenak.

Bi ereduren artean aukeratu beharra

Donostia inguruko ekoizleek Etxeko Azoka ekimena jarri dute abian, elikagai ekologikoen sortak hiriko etxeetara eramateko “modu erraz eta seguruan”. Eskaintza kolektiboa da eta astean bi egun finkatu dituzte banaketa egiteko. Ekimenak Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluaren babesa dauka.

Uribe Butroe eskualdean ere antolatu da taldetxo bat, “elkartasunak ematen duen indarraz baliatu eta kontsumitzaile-ekoizle binomioa indarberritzeko elikadura burujabetzaren bidean”. Zortzi ekoizle dira oraingoz, pasta, egur-labean egindako ogia, haragia, mermelada, esnekiak eta agrokosmetikoak eskaintzen dituzte, dena ekologikoan produzitua. Azaldu dutenez, aspaldi zeuden jabetuta “kapitalaren neurrira” egindako sistemaren ajeez eta bi ereduren artean aukeratu beharraz: “Galbidera garamatzana edo geure bidea gertuan eta txikitasunetik jorratzen dugunona”.

Eurek bigarrena aukeratu dute, “pertsonengan” jarriz arreta. Eskaerak WhatsAppez egin daitezke eta bebarruetaraino eramango dituzte elikagaiak, koronabirusa dela-eta babes neurri guztiak hartuta –ordainketak banku transferentzia bidez baino ezin dira egin–.

Horrez gain badira askoz ekimen gehiago. EHKolektiboak Baserriko Plaza webgunea sortu zuela kontatu dizugu hemen, baserritarrei produktuak internetez erosteko aukera emango du eta horretarako baserrien fitxak osatzen ari dira. Leitzako kontsumo taldeak ere etxeetara banatuko ditu saskiak, Baztanen ardi eta behiz gazta eskatzeko aukera dago…

Janari asko aterabidea emateko

Ipar Euskal Herrian gisa horretako ekimenak ere ugaritzen ari dira. Euskal Elkargoko Turismo Bulegoak mapa interaktibo batean txertatu ditu janari freskoa eramateko eskaintzen duten jatetxe, gune eta baserriak. Biozkaria elkarteak, bestalde, haragi ekologikoa zuzenean salduko du “urgentziaz”, izan ere jantokietatik etortzen zitzaien eskaeraren %80 bertan behera geratu zaie izurritearengatik.

Euskal Herriko Laborantza Ganbarak joan den astean ohartarazi zuen ekoizle txiki asko janari mordoarekin geratu zirela eskuetan, ostatuak eta eskola jantokiak itxi zirelako, eta haientzat irtenbide bat behar zela: “lehentasuna lekuan lekuko janariari eman behar zaio”. Horretarako proposamen bat aurkeztuko zuela agindu zuen eta ostiral honetan egin du publiko Lekukoa.com zerbitzua, Lapurdi, Zuberoa eta Nafarroa Behereko 100 etxaldetako ekoizpena aurrez zehaztutako banaketa puntuetan jasotzeko aukera izango da horren bidez.

Bada, irtenbidea izaten ari da eredu jasangarriak auto-antolaketa eta elkartasun sareen bidez hedatzea. Izan ere, beste biderik ba ote zegoen?