Berritu ala hil

Behe banda

2025eko uztailaren 21ean - 09:28
Azken eguneraketa: 12:24
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Berritu ala hil. Hori esaten diogu geure buruari. Ariketetatik ariketa gabeko alera, narraziotik gertuago, metaforarik gabe, zuzenago. Orain? Orain gehiago behar dugu. Narrazioago, ezmetaforatuago, ariketagabeago.

Pertsonaia bat sortuko dugu. Pertsona bat. Istorio batean lehen pertsona, azkena, istorioak zeharkatuko duena. Istorioa zeharkatuko duena. Pertsona bat gure nahira. Gutar bat, ez gu, baina bai edonor. Alegiazko errelato baten subjektu erreala, zu izan zintezkeena, neurri batean bazarena.

Hutsetik sortzea ez da erronka makala, heldulekuak behar ditu. Helburuak, xedeak. Bestela nahigabean ateratzen diren burutazio ugariren nahaspila da. Ezin jakin zer, zergatik, zertarako. Nori hitz egingo dion. Nori.

Gatazka ostean dator, norbait horren nor xedatu behar denean. Edonor izateko lehenik norbait izan behar zara, xehetasun batek egiten du partikularra orokor. Baina ez da posible izaera marrazten hastea ez badira lehenagotik ezarri aldaezinak zaizkigun aldagaiak: herrialdea, herria, auzoa, kalea, posta kodea. Familia, abizena, genealogia. Klasea, klasea, klasea.

Nora? Horra hor gatazka. Zer bide hartu epeltasunetik ihes egiteko. Edo ihes ez egitea, bideetan zitalena

Zein da Euskal Herriko toki arruntena? Horkoa. Aita arotza? Ama Eroskiko ofizinetan. Zortzi abizen euskaldun? Gaztelarren bat tartean. Jaunartzea egin zuen, opariengatik. Maitasun mezuak idazten ditu gauerdian? Litekeena da ezetz, baina nahiko luke. Zer egingo luke bere laguna zipaio sartuko balitz? Nahiago du ez pentsatu. Abortuaren alde? Ez da Easo plazan jarriko klinika baten aurrean oihuka. Okupak gorroto ditu? Hurbilago dago etxegabetzetik. Gaztea? Gaztea, gaztea.

Aldaezina denetik haratago ere badago zer kontatu. Gertakizun bat, zeharkatzen zaituena. Aldatzen zaituena, aldarazten zaituena, ezinbestean. Norbait, zerbait. Zurbiltzen zaituen hura, tokian gelditu baino bultzatzen zaituena. Nora? Horra hor gatazka. Zer bide hartu epeltasunetik ihes egiteko. Edo ihes ez egitea, bideetan zitalena.

Hark kontatuko du kontatzeko dagoen hori. Ahots baten baitan hamaika. Errealitate batean topo egiten duten errealitateen pare. Zenbat bider kontatu behar duen istorio berdina, ez du axola. Hura, ez da aitzakia, hura baliabidea da. Ispilua, kasik.

Hau zutabea baino zimendua da, hurrengo alea eutsiko duena, oinarria lur azpian. Karga jasotzen duena. Berritu ala hil. Bizi ala iraun. Abiapuntua prest, esatekoak egon beti baitaude hor, ezinbestean. Ahots kordak berotzeko ariketak, hatz mamiak teklak laztantzen. Izena falta zaio, ez besterik.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Literatura
Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Negu gorrirako ipuina

Carmilla
J. T. Sheridan Le Fanu
Itzulpena: maialen berasategi
Erein, 2025

------------------------------------------------------------------------

Literatura unibertsala bilduman argitaratu berri dute J. T. Sheridan Le Fanu irlandarraren 1872ko Carmilla. Maialen... [+]


Kontalaritza eskola
Ofizio bat, transmititu eta eraberritzeko

2024an sortu zuten Kontalaritza Eskolari buruz hitz egiteko elkartu gara Ane Gebara, Ane Arrugaeta eta Itziar Rekalde ipuin kontalariekin. Kontalaritzaren izaera artistikoaz, bat-batekotasunaz, formakuntzaz, emanaldiez eta abarrez mintzatu dira. Besteak beste, eskolak eman dien... [+]


Bizitzaz eta beste

Agur Karibu
Marian Porcel
Elkar, 2025

---------------------------------------------------------------------
 
Zaila da nobela hau definitzea, abenturazkoa da, iniziatikoa, filosofikoa, ekologista; baina horiek baino gehiago, edo horien guztien ondorioz, nobela... [+]

Laura Macaya
“Indarkerian esku hartzeko marko hegemonikoek ez diete onik egiten emakumeak suspertzeko prozesuei”

Urte luzeak daramatza Laura Macayak indarkeria jasan duten emakumeei lagun egiten, arlo instituzionalean, militantzian, bai eta beste justizia-eredu batzuetatik abiatuta ere. Horri guztiari buruzko liburu bat kaleratu berri du: Gatazka eta abusua ez dira gauza bera (Katakrak,... [+]


Agustin Kardaberaz
‘Euskararen berri onak’: dagoenean dale, ez dagoenean bale

Parranda dezente egindakoa naiz Kardaberazen –Hernanin izen hori zeukan kalean, alegia–, baina ez nuen asko espero festa egin ahalko nuenik inoiz Kardaberazekin: a ze dibertimendua 1761ean argitaratu zuen Euskararen berri onak. Idatzi zituen beste lan gehienak ez... [+]


Atera daitezela herriko plazara

Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]


Hitzak mailu

SIMULAKRO BAT
Leire Ugadi
Elkar, 2025

---------------------------------------------------------------------

Hitzak hautsi egin dezake, kolpatu, arrakalatu eta apurtu. Simulakro bat (Elkar, 2025) izendatu du Leire Ugadik (Urduña, 1996) simulakro hutsetik harago... [+]


2025-07-09 | Jon Alonso
Nobelak idazteko artea

Atzo jakin dut euskal prentsatik Jean Reno aktoreak lehen nobela idatzi duela. Berri hori euskaraz jasotzeak munduko hiritar edo paleto global bihurtzen ote nauen oso ongi jakin gabe, nobelak idazteko arteaz egin dut gogoeta.

Tokitan dago “nobelaren heriotza”... [+]


Beste liburu denda bat galzorian, alokairuaren garestitzeagatik: Hendaiako La Grande Illusion

Bikote batek duela kasik hiru urte zabaldu zuen denda Hendaia erdigunean, Errepublika plazan, proiektu independente bat abiatzearen ilusio handiz.


Joxe Azurmendi idazle eta pentsalaria hil da

Joxe Azurmendi (Zegama, Gipuzkoa, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak... [+]


Igeri ala ito

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Elkar, 2024

------------------------------------------------------------------

Helduentzat bigarren liburua du Karmele Mitxelenak. Lehenengoa ipuin liburua izan zen, eta honetan ere nabari zaio ipuingile eskua; izan ere,... [+]


Arlote alprojak edo langabe arruntak?

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Igela, 2025

------------------------------------------------------------

George Orwell Abereen etxaldea (Animal farm, 1945) eta 1984 (1949) eleberriengatik ezagutzen dugu, euskarara itzuliak biak. Baina horien aurretik Down... [+]


Eguneraketa berriak daude