Egiatik, ordea, zati txiki bat baizik ez dute bere pozoiari buruzko aipamenek: Arrabioak badu likido erresumingarri zuri bat, animaliaren batek hura jateko saiakera egingo balu gorputzean zehar zabalduak dituen guruinetatik askatuko lukeena. Gizakiak ere tentuz ibili beharko du, arrabioa hartu ostean eskuak begietara eramango balitu, litekeena baita azkura sortzea. Hortaz, basoan hura topatuz gero, bere bidean bakean uztea izango da onena. Hura behatu, bere edertasunaz gozatu eta errespetuz joaten uzteko.

Alabaina, litekeena da zuen herrian edo inguruan arrabioaren pozoiari buruzko istorio edo kondaira beldurgarriren bat baino gehiago entzun izana. Asko baitira! Urumea bailaran bada bat, esaterako, oso zabaldua dagoena: basomutilak akabatu zituen arrabioarena. Kontakizuna hainbat baserritan entzuna eta jasoa izan da, eta honela dio:

“Bazen behin, basomutil kuadrilla bat, basora lanera joan zena, eta haiekin eraman omen zuten, ohi bezala, mutil gazte bat bazkal ordurako janaria prestatu ziezaien. Basomutilak lanean ari ziren bitartean, mutilak eltzea errekan sartu omen zuen errekako ura hartzeko asmoz, babak egosteko. Bera konturatu ez, ordea, eta urarekin batera hartu omen zuen arrabioa, eta babekin irakiten jarri. Konturatzerako arrabioa eta babak ur berotan omen ziren egosten, eta gazteak zer egin ez zekiela, arrabioa hartu eta bota egin omen zuen inor ez konturatzeko moduan. Bueltakoan, basomutilak gose zirela-eta, baba guztiak jan omen zituzten, baina sukaldariak, isil-isilik, ez omen zuen bat bera ere probatu. Hortik gutxira hil omen ziren basomutil guztiak. Sukaldari gaztea izan omen zen bizirik atera zen bakarra. Eta hargatik, esaten da, arrabioak pozoia duela”.

Arrabioa, ikusten den bezala, basoari eta errekari loturiko animalia da. Eta ez da harritzekoa. Baso hezeak maite ditu, orbel eta hildako enborren artean ezkutatzeko; baina errekastoak ere behar ditu, umatzeko. Beraz, ipuinaren testuingurua, behintzat, ezin egokiagoa dela esan daiteke.

Arrabio arruntak zomorro txikiak jaten ditu eta animalia mantsoa da. Ez du abiadurarik hartu beharrik, bere koloreek ematen baitiote babesa. Baina bista-bistan egotea baino, askotan nahiago izaten du enbor zahar edo ustelen azpian ezkutatu. Hargatik, esan ohi da, baso bateko arrabio dentsitatea indikatzaile ona izaten dela basoaren kalitatea neurtzeko.

Kontakizunak gora kontakizunak behera, arrabioa gure basoetako ekosistemaren elementu garrantzitsu bat gehiago da. Egun, Herbeheretan, esaterako, ia desagertu egin da gaixotasun baten ondorioz. Bai basoak, bai arrabioa bera ondo kontserbatzea ezinbestekoa dugu, ez badugu istorio soiletan utzi nahi anfibio honek duen magia berezia.