Hegoaldeko suge leuna: ehiztari bat ilunpean
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak animalia ektotermoak dira eta beroa behar izaten dute haien gorputza martxan jartzeko. Hori egiteko, ordea, modu asko daude. Egunez eguzkia hartzea aukeretako bat baino ez da.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Hegoaldeko suge leuna Coronella girondica
TALDEA: Ornoduna / Narrastia.
NEURRIA: 60 cm gehienez.
NON BIZI DA? Leku egutera eta harritsuetan.
ZER JATEN DU? Sugandilazale amorratua da.
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Hegoaldeko suge leuna (Coronella girondica) tamaina txikiko sugea da, eta horrek baditu bere abantailak: ez du bero handirik behar gorputzeko tenperatura igotzeko. Horri, ordea, gehitzen dio beste ezaugarri bat: egutera zalea da, eta beraz, gune eguzkitsuetan egon ohi da.
Gorputz txikikoa, leku eguzkitsuak maite dituena eta… harrizale amorratua da. Landaretza gutxiko eremuetan, harri asko dagoen lekuan topatuko dugu maiz hegoaldeko suge leuna. Hala, ezaugarri horiek guztiak josita, sortzen du traje eder bat, beste sugeetatik bereiziko duena. Hegoaldeko suge leunak egunez hartzen du behar duen beroa, baina harrien behealdean ezkutatuta. Tigmotermoa da. Harria berotu egingo du eguzkiak, eta berak, azpian gordeta, bero hori jasoko du, harritik. Behin berotuta, gaua gerturatzen denean, ilunbistan, aterako da ezkutalekutik, eta orduan… jarriko da martxan. Suge ehiztaria ilunpean.
Kuriosoa da kontua: suge leunak egunez aktibo dauden harrapakinak jaten ditu. Sugandilazale amorratua da, baina jan ditzake musker txikiak edo ugaztunak ere. Guztiak egunez mugitzen diren animaliak. Gauez ehizatzen badu, nola jaten ditu eguneko animaliak?
Gorputz txikia eta mehea du hegoaldeko suge leunak. Marroixka edo gorrizta, gris antzekoa ere izan daitekeena batzuetan. Horrek lagunduko dio harri artean ezkutatzen, zirrikitu txikienetatik barrena ere sartzen eta hala, gauez animalia guztiak harri azpietan edo harkaitzetako edo hormetako zirrikituetan ezkutatuta daudenean, suge leunak bere arma erabiltzen du. Ilunpean aterako da ehizatzera eta hor harrapatuko ditu guztiak lo antzean, harrien babesean.
Hegoaldeko suge leunak badu lehengusu bat, hura ere Coronella generokoa: iparraldeko suge leuna. Antzekoak dira oso biak, baina ezkata batzuen formak edo kantitateak ezberdintzen ditu, baita sabelaldeak ere: hegoaldekoak xake taula baten itxurakoa du; iparraldekoak, beltza.
Muskerzalea da, bai, eta sugea txikia izanik, muskerrak ere tamaina txikikoak jango dituela pentsa daiteke… baina… usteak erdia ustel! Europa osoan hiru lekutan aurkitu izan dira hegoaldeko suge leunak musker helduak jaten, hiru horietatik bi, Euskal Herrian. Bata Amurrion, 2012an, eta bestea Goizuetan, 2020an. Ahoa zabal-zabal eginda, bera baino askoz lodiagoa den muskerra burutik harrapatuta eta irentsi nahian. Irudiak ikusgarriak dira (Zu hobeto jateko! hura dakarkigute gogora).
Ezkutuan ibili ohi denez, ez da oso ezaguna izan Euskal Herrian. Izenik ere ez zaio jarri aldaera ezberdinetan, eta nahastu izan da sugegorri gaztearekin. Hegoaldeko suge leuna, ordea, ez da pozoitsua, ezta arriskutsua ere. Gure biodibertsitatearen pieza txiki bat gehiago baino ez da ornodun berezi hau, besteak baino gehiago edo gutxiago balio ez duena, baina era berean, sare konplexu horren barruan bere garrantzia duena.
Hala, beste behin, agerian gelditzen da sugeak ezagutzeko eta hobeto ulertzeko beharra. Horrek ekarriko baitu errespetatzen dituen eta liluraz begiratuko dituen gizarte berri bat eraikitzea.
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]