Antzinako 78 hazi berreskuratu dituzte Nafarroan: tartean, “melona”
Nafarroako hainbat udalerritako 50 familiak baino gehiagok hazi espezieak kontserbatu dituzte eta hauetatik 78 berreskuratu dira Sartagudan eta Donezteben dauden etxalde esperimentaletan, INTIA sozietate publikoaren klima aldaketaren aurkako proiektu baten barnean. Besteen artean, "melona" berreskuratu dute, Erriberan desagertzear zen sandia modukoa.
2018an hasi zen INTIA antzinako haziak berreskuratzen. Kasu esanguratsuena "melona"-rena da: duela urte asko utzi zioten Nafarroan landatzeari, baina Erriberako Murillo El Fruto herrian hazten jarraitu zuen eta Uxuen bizi zen pertsona batek lagundu zuen espezie berezi horren hazi zaharrak berreskuratzen. Sartagudako INTIAren etxaldean hazi horiek biderkatu dituzte eta horrela, ia desagertzear zegoen espezie horren jarraipena bermatu da.
Melona, Kukurbitazeoen familiako sandia modukoa da. INTIAk jaso dituen testigantzen arabera, “sandia-mota hori oso ohikoa zen Erriberako herri askotan ereitea, eta ohikoa zen etxe askotan egindako gozokia jatea”. Haien kontsumoa 70eko hamarkadaren hasieran desagertu omen zen, eta ia gaur egun ez da landatzen.
Melona: hazi berde ilunak dituen sandia
Maiatzean landatzen da melona. Kanpaina honetako haziaren ugaltze-fasean, izurriterik eta gaixotasunik gabe garatu ahal izan dute melona. Kukurbitazeo guztiek bezala, landare herrestaria dira, eta 10 kilo baino gehiago izatera irits daitezkeen fruitu handiak ekoizten dituzte. Kolore berde argikoa du, kanpotik nahiko gogorra, eta gehiegi heltzen denean, horitu egiten da eta barrualdea berehala galtzen da. Espezie honen bilketa urria inguruan egiten da. Baina freskoan kontsumitzeko ez da hain gustagarria: bere haragiak ez du zaporerik eta, beraz, gozogintzan bakarrik erabiltzen dira, gozokiak egiteko.
Bere haziak berde ilunak dira, eta horri esker bereizten da sandia tradizionaletatik. INTIAk jakinarazi duenez, hazi horiek landu eta haien jarraipena bermatu nahi duten pertsonentzat, behar adina gordetzen dira Aragoiko Nekazaritzako Elikagaien Ikerketa eta Teknologia Zentroko (BGHZ – CITA) barazki-espezieen Germoplasmako Bankuan, Zaragozan hain zuzen ere.
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]