Abarkak astintzen zituen
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka. Baba gorriak ere, babak, alegia, izen ugari du: babarrun, baba erroma, indaba, mailar, leiko, habu, marikol, indirar, banabar, baba-nabar, gallego-baba, txandrama, potxa eta judu-arima behintzat bai, gure elikaduran izan duen garrantziaren arrasto.
Garrantzi horrek arta-babarrun soroa izango dena zipriztintzen du. Eta kezka; kezka ugari: hazia ongi apartatuko ote genuen, lurra nola prestatuko dugu, simaurra garaiz onduko al da, kisurik eman beharko ote diogu, noiz izango da ereintzarako egunik onena, arto eta babarrun haziak batera botako ditugu ala lehenik artoa eta hura haztean babarruna, beleek artaleak lurrazalera atera eta jan ez ditzaten zer egingo dugu...
Ibonek bi kezka zituen. Lehena: “Arto eta baba gorria ereiteko lurra goldatzea komenigarria da edo txikituta nahiko?”; eta hau erantzuna: “Goldatu beharrik ez zagok, eta egungo goldatze sakonak mesede baino kalte gehiago egiten dik. Beraz, lurra azalean txikituta nahikoa duk”. Bigarrena: “Simaurra ordezkatu dezaket kare bizi granulatuarekin?”; eta hauxe erantzuna: “Bestetik, simaurra ez dik sekula ordezkatuko kareak. Biak ongarriak dituk, baina simaurra ongarri organikoa duk, bere ontze bidean mikroorganismoz eta makroorganismoz aberastu dena. Simaurrak landarea elikatuko duten gai asko ematen zizkiok lurrari, eta batez ere lurrari bizia ematen ziok, organismoak sustatzen baitu. Karea, aldiz, elikagai soil bat duk, kaltzioa, eta lurra azidotu beharrean azidotasuna kendu egiten zeok. Azken lan hori oso baliagarria duk lur buztintsu astunetan, hezetasun handia dutenetan eta simaur asko erabiltzen dukenetan. Beraz, ezin dik ordezkatu batek bestearen lana. Biak erabili behar dituk, beti batetik bestera ilargialdi baten, hilabete baten tartea errespetatuz”.
Lurraren bizia eta osasuna gero eta kezka zabalduagoa dira erantzukizunez ari diren nekazari arduratsuen artean. Planeta osoaren %1 erabiltzen dugu gure elikagaiak sortzeko, eta zaindu besterik ez dugu.
Bi ardozaleren adibide eder parea dakart. Bat Ribera del Duero sormarkako bodega biodinamiko eta ekologiko bateko zuzendaria da. Mahastiekin hitz egiten du eta entzun; bere osasunaz galdetzen die eta zer behar duten aditu. Ez dago, ez, erotuta, bere ardoak edan dituztenek hala diote behintzat. Bestea Huescako Somontano sormarkakoa da, Otto Bestué upategikoa. “Se sacudía las abarcas” –abarkak astintzen zituen– jarri diote izena bere ardo bati. Nonbait bere aitona zenak, mahastiko lanak amaitu eta etxe aldera abiatzen zenero mahastitik atera aurretik abarkak astintzen zituen, “lur ontzatxo bat bera ere ez du galdu behar mahastiak, lurra urrea da” esaten omen zuen. Haren lurra errespetatu eta zaintzeko pentsamolde horren omenez dator ardo hori. Hori bai, dastatu dut eta emozio berezia dakar berarekin, igartzen zaiona.
Gu, bitartean, gure mundu desastre hau elikatzen. Duela ez asko gastronomian lan egiten duten sukaldari eta kazetari batzuekin hitz egiten, eta nioen nola denon lana den lurra eta elikadura osasuntsuak ezerezten dituzten oximoronak deseraikitzea: “kapitalismo berdea”, “nekazaritza industriala”, “janari azkarra”, “janari zaborra” eta abar. Ondoren lurrari eta landareei galdetu: Zer moduz zaude? Zer behar duzu?
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]