Geoparkeko flysch harrigarria irakurtzen
Euskal kostaldean barrena ibiltzea, historia liburu bateko orrialdeak hatzen artean igarotzea bezala dela esan ohi da. Flyschak dira liburu hori, milioika urteko denboraren joana geruzaz geruza azaltzen baitzaigu.
Nola sortu ziren geruza horiek? Itsas hondoko sedimentuen dekantazio geldoaren ondorioz. Azken batean, organismo mikroskopikoen maskorrak eta kontinenteen arteko higadurak sorturiko sedimentu finak baino ez dira: lehenak nagusituz gero kareharriak geruza gogorra sortuko du, bigarrenak nagusituz tupa sortuko da, geruza bigunagoa, eta gehiengoa buztina baldin bada lutitazko geruza izango dugu, hau ere biguna. Toki batzuetan ikusi ahal izan denez, geruza batetik bestera 10.000 urte besterik ez dago.
.jpg)
Klima aldaketek sorturiko geruzak
Geruza sortzeko beste arrazoi batek Lurraren mugimenduekin eta klima aldaketekin du zerikusia: Milutin Milankovic astronomo serbiarrak teorizatu zuenez, Lurraren ardatzak eta orbitak izaten dituzten bariazio ziklikoek eragina dute kliman, eguzkiaren erradiazioa handiagoa edo txikiagoa delako. Horrek, halabeharrez, itsas hondoko sedimentuen metatzean ere eragiten du.
Baina badira beste geruza mota batzuk gure kostaldeko flyschetan, ibaiek eramandako hareharrizko sedimentuek itsas-hondora amiltzean sortuak. Euskal kostaldean dagoen arro sakona edukiontzi ezin hobea izan da flyscha sortzeko; duela 110 milioi urtetik (Behe Kretazeoa) metatzen ari direnez, 5.000 metroko lodiera gainditzen dute sedimentuek. Adibide asko ditugu: hareharriz osaturiko Jaizkibelgo flysch kapritxosoa, Armintzako flysch beltza, Lapurdiko erlaitzeko flyscha... Uribe Kostan, Sopelako, Meñakozeko eta Barrikako hondartzetan bada flysch berezi bat bere itxura deformatuagatik harridura sortzen duena: geruzak tolestuta agertzen zaizkigu artelanak bailiran.
Baina seguruenik Mutriku, Deba eta Zumaia artean dagoen Euskal Kostaldeko Geoparkeko flyscha da ikusgarriena, iragana irakurtzeko munduko santutegi geologiko handienetako bat osatzen baitu. Hainbat Geoibilbide daude atonduta: Algorrin dinosaurioen desagerpena nola izan zen azaltzen duen geruza aurki dezakegu; Elorriagan labarrei panoramika bikaina hartu; Laparin fosil tropikalak ikusi flysch zaharretan; Olatzen kareharriz, artadiz eta mendi piramidalez egindako haranean barneratu; eta Sakonetan marearteko harralde eta senadietan ibili, edo Aitzuriko kobak eta Mendatako kala ezagutu.
Fiktxa teknikoa
Non
Gipuzkoa (Mutriku, Deba eta Zumaia)
Nola iritsi
Zumaia eta Deba arteko N-634 errepidetik Elorriaga auzora joateko bidea hasten da, baita Sakonetara jaistekoa ere; Errotaberriko atsedenleku ederrean utzi daiteke autoa.
Informazioa
www.geoparkea.eus webgunea eta Geodibertsitatea liburua.
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Gakoak PDFan
Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.
"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]
Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu
Usurbilgo Kalezar auzoko Egurtzegi zaintzadun etxebizitzak zaharren egoitza tradizionaletako logeletatik bereizten dira, bizilekuak eskainiz. Usurbilen zaintza eredu kolektiboaren alde lan egiten dute, zeinak pertsonak eta horien lehentasunak erdigunean jartzen dituen. ARGIAk... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]
“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]
Iritsi da uda. Egunak argi, bero eta luze dira orain, eta kostaldea jendez, sonbrilaz, krema usainez eta doi-doi ulertzen ditugun hizkuntzez bete da. Zuzeneko musikan ere gauzak asko aldatzen dira: mailarik gorenean daudenek makrojaialdietako birari ekiten diote, poltsikoak... [+]
Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]