EUSKARAK ZIRT EDO ZART EGIN BEHAR DU


2000ko uztailaren 02an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Zuberoa bizi dadin beharrezkoak diren bitartekoak azaldu izan ditugu, baita ekonomia azkartzeko zereginak eta helburuak aipatu ere. Segidan, lau zuberotarren idazkiak paratu ditugu. Halaber, euskara, hedabideak, kultur elkarteak eta politikari buruzko informazioa eman ere. Lehen premisa hauxe dukegu: Zuberoa euskaldun biziko bada zirt edo zart egin behar du euskarak.


EUSKARA ZUBEROAREN MIRAILA.

Zuberoak bizi duen kinkaren miraila edo ispilua euskararen egoera da. Euskara, zuberotar kulturaren agerle, bizi da oraindik ere. Konparazione, bere txikian, literatur eremu emankorra da Zuberoa. Alor emankorrena pastoralgileek ontzen dute: Junes Casenave-Harigile, Rogert Idiart, Jean Louis Davant, Agergarai, Pier Paul Berzaitz, Jean Mixel Bedaxagar eta Patrick Queheille dira idazle esanguratsuenak; zaharrenetik gazteenera izendatuak. Literatur idazle puntakoak ere badira Zuberoan: Davant eta Casenaverekin batera, Txomin Peillen eta Itxaro Borda. Allende Sokarros kazetaria, bestalde.
Zuberotarrak jite artistiko berezi batek ukituak dira; kantagintza da horren adierazle bizia: Etxekopar-Attuli, Latxikana, Niko Etxart (honen aita eta anaia), Bedaxagar eta semea, Berzaitz, Pipas, Joanes Sarasola, Maddi Oihenart, Mixel Etxekopar eta Tehenta neskatila taldea.
Pier Paul Berzaitz muskildiarra dugu artista hauen artean, punta-puntakoa. Pastoralgile berritzailea ("Madalena de Jauregiberri" jokatuko du uda honetan Eskiulan) izateaz bestera, "Oihenart", (1992an) "Elkanoren Semeak", (1995ean) eta iazko "Euskal Spiritu" agerraldiak sortzaile honen ahalmen adierazgarri izan dira joan den hamarkadan. Ahantzi gabe, aurten, Jean Mixel Bedaxagarrek sortu "Ama" entzun-ikusgarria. Berzaitzek zabaldutako bideari segida emanez.


PASTORALAK ERDARAZ AURKI?

Alta, bada, oroz gain, Zuberoako kulturgileen artean arrenkura bat jalgitzen da: euskararen gainbehera azkarra. Pier Paul Berzaitz biziki kezkati agertu zaigu bere idazkian. Honela galdetzen du muskildiarrak: "Nola jokatuko ditugu biharko pastoralak: erdaraz?". Alboan dugun grafikoan, euskararen egoera agertzen da. Euskararen galera begibistakoa da. Familia transmisioa eten da. Ikastolak eta gau eskola dira euskara bizirik atxikitzeko bitarteko bakarrak. Euskaraz ikasten eta euskara ikasten dutenen kopuruak, ordea, apalak dira.
Sohüta eta Atharratzeko Ikastolak bestera, AEK-k ere bere lekua du Zuberoan. 1983an sortu zen Sü Azia kultur elkartearen eskutik; Maulen du bere egoitza. Bi permanentek edo liberatuak dihardute berean. Ttitto Jaragoien da horietako bat; 30 urteko urdiñarbetarra. Irakasle eta euskaldunberria: "Ikasle gero eta haboroago lanaren xerka ari badira ere, gehienak euskal kulturan integratzeko ikasten dute. Maleruski, Zuberoan gero eta toki guttiago dago euskara mintzatzeko. Instituzioak ez dira egoeraz arrankuratzen alta. Zuberoako Herriko Etxeei galdetu izan diegu 8 libera (200 pezeta) biztanleko ematea urtean, baina bizpairuk salbu ez digute arrapostu. Erabiltzen dugun egoitza kendua izanen zaigu eta heldu den ikastaldia antolatzeko ez dugu lokalik"

MAGIC PASTORAL
Zerk bultatzen gaitu zuberotarrak holako animoarekin urtero pastoral berri baten karian? Aspaldian hilik behar zukeen teatro zaharra sekula bezain biziago ikusten dugu gure herrietan. Sei hilabetetan, lan aste guziez, ber xedean, tanka eta tanka makilen erritmoan, diru ainitz airean, enpresa ttipi baten organizazioa, bi ikustaldi xuhurrentzat bakarrik. Zer desafioa egun ditugun produktibismo eta errentabilitatearen litanien artean. Zerk deliberatzen du halaber, urtero jiten zaigun pastoralaren publiko hautua, Zuberoko soroetara hiru orenez ekiaren arraietan larrua egosirik, meza pagano horren komunioa hartzera?
Nabaria da hor agertzen dela Zuberoaren eta herritarren bizi nahikunde handia eta berdenboran euskaldunen sukarra etorkiaren iturrian elkarrekin edatekoa. Komunikazio bideak gero eta zabalagoak izanagatik jentea bakartasunaren hegaletan bizi da. Manera anitzetara biltzeko paradak ontsa jiten zaizkigu gaurgoiti. Pastoral gaia eternala delakotz eta bere errito xumeak munduko trajeria agertzen delakotz, dantza eta kantorearen bidez, jenteek ontsa errezibitzen dute jenero horren mezua ikuskizun orokor eta unibertsala delakotz. Beraz, ez da modaz kanpo gure antzerki zaharra, mehatxu zorrotzena ez balu bihotz eta mamian: ezen nola jokatuko ditugu pastoralak: erdaraz?
Pastoralaren mikrokosmoaren inguruan, modernitate eta tradizioaren izenean eztabaida bat sortu zaigu azken urte hauetan: sobera jauntzi, sobera kantore, eta abar. Pastoralaren tabernakulu sakratua errespetatzen ez balitz bezala-edo. Ikusten dugunez herri guztiek orain ekartzen dute beren "modern touch". Hola ari gara gu ere, egungo publikoak "pastoral beti bera baina berdenboran beti berritua" ferekatzen baitu.
Aurten, pastorala Eskiulako herriak jokatuko du, Zibozeko Madalena de Jauregiberri anderea sujetako hartuz. Mende berriko zuberoar trajeriak emazte bikain baten historia antzeztuko du, bere zabaltasuna eta modernitatea erakutsiz. Eskiularrek gure mirespenak merezi dituzte, administratiboki Biarno partean izanagatik, beren euskalduntasuna goraki aitortzen dutelakotz. Euskal nortasunaren egitura ez dela administrazioaren gauza bat, baizik eta amodiozko eta bihotzeko gauza dela erakutsi nahi digute eskiularrek


Azkenak
Etxeko atxiloaldia ezarri diote Bolsonarori, 2023an estatu kolpe bat ematen saiatzeagatik

Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]


Bilboko Konpartsek “gustu guztientzako” 600 ekintzatik gora antolatu dituzte

Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko". 


2025-08-05 | Mikel Aramendi
Gero eta fede gutxiagorekin esanda: ‘No More Hibakusha!’

Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.

Iazko Bakearen Nobel... [+]


Netanyahuk Gaza osoa okupatzea erabaki du, armada aurka agertu arren

Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin bilduko da asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei "atseden hartzeko tartea" ematea... [+]


Sendo eta dotore

Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.

-------------------------

Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]


Poloniak berriz ireki du Pablo Gonzalezen kontrako prozesu judiziala

Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.  


Konstituzioa aldatu eta betiereko presidente bihurtzeko ateak zabaldu ditu Nayib Bukelek

Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.


20.000 sinadura bildu dituzte txosnak Euskal Herriko ondare immaterial izendatzeko

Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]


Sarek eta Etxeratek mobilizazioak egin dituzte Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan

Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte. 


NBEren Segurtasun Kontseilua Gazan bahituta dauden israeldarrez mintzatuko da asteartean

Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]


AEBn euskararen irakaskuntza bultzatzeko akordioa sinatu dute Etxepare Euskal Institutuak eta NABOk

Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]


2025-08-04 | Behe Banda
Kale estuak dituzten hiriak

Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]


Turismoaren negozioaren aurka mobilizatu dira Zarautzen

"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]


Requiem batekin abiatzea?

Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]


Fusilatutako bi pertsonaren gorpuzkiak atera dituzte Muniainen

Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]


Eguneraketa berriak daude